Phân tích 6 câu thơ đầu bài “Chiều thu quê hương” của Huy Cận

CHIỀU THU QUÊ HƯƠNG

Chiều thu trong, lá trúc vờn đẹp quá.
Lá mía xanh nhung quạt vào mái rạ
Tiếng lao xao như ai ngả nón chào.
Hoa mướp cuối mùa vàng rực như sao,
Giếng trong lẻo, trời xanh in thăm thẳm.
Chiều thu quê hương sao mà đằm thắm!
Tôi bước giữa vườn, bạn với hàng cau
Hút nắng tơ vàng như những đài cao

Đứng lồng lộng, thu tiếng chiều vàng rợi.

Vồng khoai lang xòe lá ra nằm sưởi

Cùng với gà mẹ xòe cánh ấp con.

Ở trước sân nhà mấy đống gạch son,

Hố vôi trắng nằm đợi ngày xây dựng.

Trời thu trong em bé cười má ửng;
Như cây sai mẹ đứng giữa chùm con.
Chiều thu vàng vàng rực cả tâm hồn
Của đất nước đang bồi da thắm thịt.
Gió biển mặn thổi về đây tha thiết;
Những con chim phơi phới cánh, chiều thu
Náo nức như triều, êm ả như ru…

(Huy Cận, Chiều thu quê hương, in trong tập thơ Trời mỗi ngày lại sáng, 1958)

Dàn ý tóm tắt

I. Mở bài

Huy Cận là một trong những gương mặt tiêu biểu của thơ ca Việt Nam hiện đại. Thơ ông giàu cảm xúc, đậm đà triết lý nhân sinh và luôn hướng về vẻ đẹp bình dị, bền vững của quê hương, đất nước. “Chiều thu quê hương” được sáng tác năm 1958, khi miền Bắc đã sạch bóng quân thù. Bài thơ là khúc ca ngợi vẻ đẹp yên bình, trong trẻo của làng quê Việt Nam trong buổi chiều thu sau những năm dài chiến tranh.Sáu câu thơ mở đầu khắc họa bức tranh thiên nhiên chiều thu quê hương vừa trong sáng, nên thơ, vừa chan chứa tình yêu và niềm tự hào về cuộc sống thanh bình nơi quê hương đất nước.

II. Thân bài

1. Nội dung – Chủ đề của đoạn thơ

Sáu câu thơ đầu tái hiện bức tranh chiều thu quê hương tươi sáng, thanh bình, giàu sức sống. Qua cái nhìn tinh tế, cảm xúc yêu thương và tâm hồn nghệ sĩ nhạy cảm của Huy Cận, cảnh vật quen thuộc như lá trúc, lá mía, mái rạ, hoa mướp, giếng nước… trở nên lung linh, có hồn, đầy sức gợi. Thiên nhiên được miêu tả trong trạng thái hài hòa, gắn bó với con người, mang vẻ đẹp giản dị mà đằm thắm. Đoạn thơ thể hiện niềm hân hoan, xúc động, niềm tin và tình yêu sâu nặng của nhà thơ đối với quê hương sau ngày hòa bình trở lại.

2. Phân tích chi tiết

*Cảnh sắc chiều thu trong trẻo, dịu dàng

“Chiều thu trong, lá trúc vờn đẹp quá.”

– Câu thơ mở đầu nhẹ nhàng mà tràn đầy cảm xúc.

– Từ “trong” gợi nên sự tinh khiết, thanh tĩnh của không gian buổi chiều thu.

– “Lá trúc vờn đẹp quá” cho thấy sự chuyển động mềm mại của thiên nhiên, gợi cảm giác nên thơ, bình yên.

– Từ cảm thán “đẹp quá” thể hiện cảm xúc say mê, rung động của tác giả trước vẻ đẹp giản dị mà nên thơ của quê hương.

*Thiên nhiên sống động, chan hòa cùng con người

“Lá mía xanh nhung quạt vào mái rạ”

– Nghệ thuật nhân hóa khiến thiên nhiên như có linh hồn, đang ân cần “quạt” mát cho mái nhà quê.

– Màu “xanh nhung” gợi sắc xanh mượt mà, óng ả, biểu trưng cho sức sống tươi mới.

– Câu thơ thể hiện sự giao hòa, gắn bó giữa thiên nhiên và cuộc sống con người lao động.

*Thiên nhiên được cảm nhận bằng tình cảm yêu thương và trí tưởng tượng phong phú

“Tiếng lao xao như ai ngả nón chào.”

– Biện pháp so sánh độc đáo: âm thanh của lá, của gió như tiếng người chào hỏi thân tình.

– Thiên nhiên như hòa cùng nhịp sống con người, gửi lời chào vui tươi, thân mật.

=> Qua đó, thể hiện tâm hồn tinh tế, yêu đời và trân trọng cuộc sống bình yên của tác giả.

*Vẻ đẹp rực rỡ, đầy sức sống của thiên nhiên cuối thu

“Hoa mướp cuối mùa vàng rực như sao,”

– Hình ảnh so sánh “vàng rực như sao” gợi lên vẻ lung linh, huyền ảo của hoa mướp dân dã.

– “Hoa mướp cuối mùa” vẫn bừng sáng – biểu tượng cho sức sống bền bỉ, dẻo dai của quê hương sau bao gian khó.

– Cảnh thu không hề tàn phai mà vẫn ấm áp, tràn trề sinh lực.

*Không gian thu trong trẻo, thanh tĩnh, gợi chiều sâu tâm hồn

“Giếng trong lẻo, trời xanh in thăm thẳm.”

– Hình ảnh giếng nước quen thuộc của làng quê Việt Nam được miêu tả bằng từ láy “trong lẻo” – vừa gợi màu sắc, vừa diễn tả độ sâu trong veo.

– “Trời xanh in thăm thẳm” mở rộng không gian, tạo cảm giác thanh bình, cao rộng.

– Thiên nhiên như soi chiếu vào tâm hồn người – trong sáng, thanh tịnh và hạnh phúc.

*Cảm xúc đằm thắm, yêu thương của tác giả trước vẻ đẹp quê hương

“Chiều thu quê hương sao mà đằm thắm!”

– Câu cảm thán trực tiếp bộc lộ tình cảm dạt dào của nhà thơ.

– “Đằm thắm” là từ khóa thể hiện vẻ đẹp dịu dàng, sâu sắc của quê hương trong mắt người con trở về.

– Vẻ đẹp của cảnh thu cũng là vẻ đẹp của tình người, của niềm hạnh phúc, biết ơn và tự hào.

3. Đặc sắc nghệ thuật của đoạn thơ

– Ngôn ngữ giản dị, tinh tế, gần gũi với đời sống nông thôn, gợi cảm giác thân thuộc, mộc mạc.

– Nhiều từ láy giàu giá trị tạo hình và biểu cảm: “lao xao”, “thăm thẳm”, “trong lẻo”, “đằm thắm”… giúp cảnh vật trở nên sinh động, có hồn.

– Biện pháp tu từ phong phú: Nhân hóa (“lá mía xanh nhung quạt vào mái rạ”), so sánh (“Tiếng lao xao như ai ngả nón chào”, “Hoa mướp cuối mùa vàng rực như sao”), điệp từ (“Chiều thu”) nhấn mạnh không gian, thời gian và cảm xúc chủ đạo.

– Giọng điệu nhẹ nhàng, cảm xúc chân thành, vừa trữ tình vừa gợi niềm tự hào, tin yêu.

– Kết hợp hài hòa giữa tả cảnh và biểu cảm, giữa cái nhìn của thi nhân và tâm hồn của người con quê hương.

III. Kết bài

Sáu câu thơ đầu “Chiều thu quê hương” là bức tranh quê rực rỡ sắc thu, chan chứa hơi thở cuộc sống thanh bình. Thiên nhiên hiện lên giản dị, gần gũi mà đằm thắm, thể hiện tình yêu quê hương sâu nặng và niềm tin yêu của Huy Cận vào cuộc sống hòa bình, tươi đẹp. Đoạn thơ không chỉ gợi niềm tự hào về quê hương đất nước mà còn bồi đắp trong lòng người đọc tình yêu quê hương tha thiết, ý thức gìn giữ và vun đắp vẻ đẹp ấy cho muôn đời sau.

Bài làm tham khảo

Trong nền thơ ca Việt Nam hiện đại, Huy Cận là một hồn thơ đặc biệt: sâu lắng, nặng tình và luôn hướng về những giá trị bền vững của quê hương, đất nước. Nếu ở “Lửa thiêng”, ta bắt gặp một Huy Cận u hoài, triết lí, thì đến thời kì hòa bình, hồn thơ ấy lại ngân lên trong trẻo, ấm áp và chan chứa niềm vui. Bài thơ “Chiều thu quê hương” được sáng tác năm 1958, khi miền Bắc đã sạch bóng quân thù, là khúc hát ngợi ca vẻ đẹp bình yên của quê nhà. Sáu câu thơ mở đầu chính là bức tranh thu tuyệt đẹp – nơi thiên nhiên, con người và tâm hồn nhà thơ cùng hòa chung trong điệu nhạc của hạnh phúc và yêu thương.

“Chiều thu trong, lá trúc vờn đẹp quá.
Lá mía xanh nhung quạt vào mái rạ.”

Bức tranh mở ra bằng một câu thơ trong vắt như ánh chiều thu. Cái “trong” không chỉ là màu của bầu trời mà còn là sắc thái của không gian, của tâm hồn thi nhân sau những năm tháng chiến tranh. Cụm từ “lá trúc vờn đẹp quá” là một lời reo vui, một tiếng thốt ngỡ ngàng của người con xa lâu nay mới được trở lại quê hương. Đó là cái “đẹp” của sự sống, của thanh bình. Sang câu thơ sau, hình ảnh “lá mía xanh nhung quạt vào mái rạ” được nhân hóa thật tinh tế. Thiên nhiên không còn vô tri mà như một người bạn hiền, đang ân cần, dịu dàng quạt gió cho mái nhà quê. Màu “xanh nhung” óng ả, mềm mại khiến cảnh vật như được phủ lên hơi thở của sự sống, ấm áp và gần gũi.

“Tiếng lao xao như ai ngả nón chào,
Hoa mướp cuối mùa vàng rực như sao.”

Ở đây, Huy Cận đã đem đến cho người đọc một cảm nhận thật mới mẻ: thiên nhiên biết nói, biết mỉm cười. Âm thanh của lá, của gió được ví như “ai ngả nón chào” – một hình ảnh so sánh đầy duyên dáng, biểu tượng cho sự giao hòa giữa con người và vạn vật. Còn “hoa mướp cuối mùa vàng rực như sao” là nét vẽ tinh khôi, rực rỡ. Giữa làng quê dân dã, những bông hoa mướp nhỏ nhoi bỗng hóa thành “những vì sao” tỏa sáng. Dù là “cuối mùa”, chúng vẫn vàng rực, như sức sống bền bỉ của đất trời, của quê hương sau bao năm bom đạn.

“Giếng trong lẻo, trời xanh in thăm thẳm.
Chiều thu quê hương sao mà đằm thắm!”

Hình ảnh “giếng trong lẻo” là nét đặc trưng thân thuộc của làng quê Việt, gợi cảm giác yên bình và mát lành. Cái “trong lẻo” của giếng như phản chiếu bầu “trời xanh thăm thẳm”, mở ra không gian cao rộng, sâu hút, vừa là cảnh thực vừa là tâm cảnh. Đó là một tâm hồn trong sáng, chan chứa niềm tin và sự tĩnh lặng sau bao biến động. Và rồi, câu cảm thán “Chiều thu quê hương sao mà đằm thắm!” vang lên như một lời ngợi ca, như tiếng lòng thổn thức. “Đằm thắm” không chỉ là vẻ đẹp của cảnh thu mà còn là sự ấm nồng của tình thu – tình người, tình quê.

Chỉ sáu câu thơ, Huy Cận đã vẽ nên một bức tranh quê rực rỡ sắc màu và tràn đầy sức sống. Từ ngữ giản dị mà tinh tế, hình ảnh gần gũi mà lung linh, các biện pháp tu từ như nhân hóa, so sánh, từ láy được sử dụng uyển chuyển, khiến cảnh vật như có hồn, có nhịp thở. Cảnh và tình hòa quyện, tạo nên giọng điệu ngọt ngào, trong trẻo, phảng phất niềm biết ơn và tự hào của người con trước quê hương đang hồi sinh.

Sáu câu thơ đầu “Chiều thu quê hương” là khúc nhạc trong veo của lòng yêu quê hương đất nước. Giữa khoảng trời thu thanh tĩnh ấy, ta nghe được tiếng thở dịu dàng của thiên nhiên, thấy nụ cười bình yên trên khuôn mặt quê hương sau bao tháng năm bão tố. Đọc thơ Huy Cận, ta bỗng nhận ra: chỉ cần mở lòng ra, quê hương nào cũng đẹp, mùa thu nào cũng đằm thắm, bởi trong lòng người luôn rực sáng một tình yêu tha thiết với mảnh đất đã sinh ra mình.

Đoạn văn 200 chữ

Có những mùa thu chỉ ghé qua như một giấc mơ thoáng chốc, nhưng cũng có những buổi chiều thu neo lại mãi trong lòng người bằng vẻ bình dị, thân thương đến lạ. Bài thơ “Chiều thu quê hương” của Huy Cận, sáng tác năm 1958, là bức tranh chan chứa tình quê, thấm đượm hơi thở của đất nước sau những năm tháng chiến tranh. Dưới ngòi bút tinh tế của nhà thơ, khung cảnh làng quê hiện lên bình yên và tràn đầy sức sống: “Chiều thu trong, lá trúc vờn đẹp quá. / Lá mía xanh nhung quạt vào mái rạ.” Mỗi hình ảnh, âm thanh, sắc màu đều giản dị mà gợi cảm, được điểm tô bằng những từ láy giàu nhạc điệu như “lao xao”, “thăm thẳm”, “đằm thắm”. Qua nghệ thuật nhân hóa, so sánh, điệp từ, Huy Cận đã khắc họa một buổi chiều thu vừa rực rỡ vừa ấm áp, nơi con người hòa cùng thiên nhiên trong niềm vui thanh bình. Hình ảnh “em bé cười má ửng”, “mẹ đứng giữa chùm con” không chỉ là nét đẹp của đời sống thường nhật mà còn là biểu tượng cho hạnh phúc mới, hạnh phúc của đất nước hồi sinh. “Chiều thu quê hương” vì thế không chỉ là một bức tranh mùa thu, mà còn là khúc ca ngợi tình yêu quê hương, niềm tin và niềm tự hào dân tộc sâu sắc.