Phân tích truyện ngắn “Bà bán bỏng cổng trường tôi”

BÀ BÁN BỎNG CỔNG TRƯỜNG TÔI
(Xuân Quỳnh)

(Lược đoạn đầu: Trước cổng trường nhân vật “tôi” có bà bán bỏng tóc bạc phơ, lưng hơi còng, rất hiền hậu. Bà bán hàng thường thêm bỏng cho lũ trẻ nên đứa nào cũng thích mua hàng của bà. Một hôm, thằng Tòng béo lớp “tôi” phao tin đồn là bà bán bỏng bị ho lao, có thể lây nhiễm. Thế là lũ trẻ không ai mua hàng cho bà nữa. Hàng của bà ế đến mấy ngày không bán nổi. Thế rồi bà không bán bỏng ở cổng trường nữa. Nhân vật “tôi” và các bạn cũng chẳng ai nhớ tới bà…)
Một hôm mẹ tôi sai tôi ra chợ mua mớ rau, tôi bỗng gặp bà bán bỏng, trông bà gầy nhiều, lưng còng hẳn xuống, quần áo rách rưới, bà chống gậy và đeo một cái bị đi vào hàng cơm, bà lấy trong bị ra một cái bánh mì khô và nói gì nho nhỏ với bà hàng cơm, nghe không rõ. Tôi chỉ nghe tiếng quát mắng to tướng của bà hàng cơm:
– Nướng nhanh lên mà đi cho khuất mắt. Trông người chả ra người, như con gà rù thế kia mà ám hàng người ta thì làm sao người ta bán được…
Bà bán bỏng lật đật đến gần bếp lò run rẩy nhét cái bánh mì vào phía dưới lò. Chứng kiến tất cả cái cảnh ấy tự nhiên tôi thấy thương bà quá. Tôi chạy lại gần bà, ấn vội vào tay bà số tiền mẹ tôi đưa mua rau rồi chạy vụt về. Tôi về nhà kể lại với mẹ tôi mọi việc, mẹ tôi không mắng tôi về việc ấy mà lại trách tôi chuyện khác kia. Mẹ bảo:
– Con giúp đỡ người nghèo là đúng, nhưng con thử nghĩ xem, với số tiền mua rau ấy bà già chỉ sống được một bữa, còn bữa sau thì sao? Đáng lẽ trước kia con và các bạn con đừng tung cái tin “bà bán bỏng ho lao” ra thì chắc bà vẫn sống được tử tế. […]
Hôm sau đến lớp tôi kể cho các bạn nghe mọi sự việc, kể cả chuyện mẹ tôi đã mắng tôi như thế nào. Các bạn nghe mà ai cũng bùi ngùi cảm thấy mình có lỗi, bỗng có bạn lên tiếng:
– Thế ai bảo cậu Tòng là bà ấy ho lao?
– Ai bảo? Ai bảo?… – Tất cả nhao lên như muốn lên án Tòng.
– Tớ cũng chẳng nhớ. – Tòng trả lời yếu ớt. – Tớ nghe thấy thế.
– Cậu nghe chưa chính xác mà đã nói. Cậu ác thế! Ác thế!
– Khổ thân bà ấy. – Một bạn nói. – Làm thế nào để giúp bà ấy bây giờ? Hay là góp tiền lại đem cho bà ấy.
– Làm thế chẳng được đâu. – Tôi nói – Mẹ tớ bảo là khi bà ấy ăn hết số tiền mình cho thì bà ấy lại đói. Hay là khi nào tớ gặp bà ấy tớ sẽ bảo: “Bà cứ bán bỏng đi chúng cháu lại mua cho bà”, mà tất cả chúng mình phải mua của bà ấy kia, bảo cả bọn lớp khác nữa.
– Ừ, phải đấy! – Một bạn nói. – Tất cả chúng mình đều mua.
– Tất cả.
– Tất cả. – Các bạn đồng thanh tán thành. Có bạn lại còn đề ra mình sẽ ăn sáng bằng bỏng.
Thế nhưng suốt mấy hôm tôi để ý tìm bà bán bỏng mà chả thấy bà đâu. Có một đêm tôi đi xem kịch với bố tôi về, hai bố con rẽ vào một hàng phở định ăn phở, tôi thấy một người đội nón rách ngồi co ro thu mình trong tấm vải nhựa cũ, áp lưng vào mặt tường phía ngoài lò nấu phở. Bố tôi bảo:
– Đấy con xem, mình đi xem về còn được ăn phở, trong khi có người vừa đói vừa rét chẳng có chỗ nằm phải ngồi ở ngoài phố trước lò nấu phở cho đỡ rét.
Bố tôi đưa tôi năm đồng bảo tôi mang cho người đó.
– Này bác ơi, – tôi gọi, – cháu cho bác tiền đây này.
Người ấy đẩy cái nón về phía sau và ngửa mặt lên nhìn tôi. Tôi chợt nhận ra bà là bà bán bỏng. Bà đưa bàn tay run run ra nhận mấy đồng của tôi mà nét mặt bà lại ngỡ ngàng thảm hại. Hình như bà hơi ngạc nhiên là bà không xin mà tôi lại cho bà. Bà cứ nói đi nói lại:
– Cảm ơn, cảm ơn cậu. Thật là phúc đức quá! […]
(Trích trong tập Trời xanh của mỗi người – Xuân Quỳnh, NXB Kim Đồng, 2022)

Dàn ý tóm tắt

I. Mở bài

Xuân Quỳnh là nữ thi sĩ tài hoa của nền văn học Việt Nam hiện đại, không chỉ nổi tiếng với những vần thơ chan chứa yêu thương mà còn có những truyện ngắn giàu tính nhân văn, gần gũi với tâm hồn trẻ thơ. “Bà bán bỏng cổng trường tôi” là một truyện ngắn tiêu biểu, giàu cảm xúc, thể hiện tinh thần nhân ái và bài học sâu sắc về lòng yêu thương, sự cảm thông giữa con người với con người. Qua câu chuyện giản dị về một bà lão bán bỏng và nhóm học sinh nhỏ tuổi, nhà văn đã gợi cho người đọc suy ngẫm về trách nhiệm, tình thương và cách cư xử nhân hậu trong cuộc sống.

II. Thân bài

1. Khái quát nội dung và tình huống truyện

Truyện kể về bà bán bỏng tóc bạc, hiền hậu, ngày ngày ngồi bán trước cổng trường. Bà luôn thêm cho lũ trẻ vài nắm bỏng như một cử chỉ yêu thương. Một tin đồn thất thiệt “bà bị ho lao” do bạn Tòng béo phao ra khiến cả bọn trẻ quay lưng, không ai mua hàng nữa. Bà bán bỏng rơi vào cảnh đói nghèo, tiều tụy, phải đi xin ăn. Khi gặp lại bà, nhân vật “tôi” cảm thấy thương xót, hối hận. Sau khi được mẹ dạy bảo, “tôi” hiểu ra ý nghĩa thật sự của việc giúp đỡ người khác và cùng các bạn muốn chuộc lại lỗi lầm. Câu chuyện kết thúc bằng hình ảnh “tôi” gặp lại bà trong đêm lạnh, bà ngồi co ro ngoài phố, khiến người đọc bồi hồi, thương cảm và day dứt.

2. Phân tích chủ đề và thông điệp tư tưởng

a. Chủ đề chính:

Truyện ca ngợi tình yêu thương, lòng nhân hậu và sự cảm thông giữa người với người. Đồng thời lên án sự vô tâm, thờ ơ, nhẹ dạ – những điều tưởng nhỏ nhưng có thể gây tổn thương lớn cho người khác.

b. Biểu hiện qua các nhân vật:

– Nhân vật “tôi”:

+ Ban đầu vô tư, nhẹ dạ, nghe theo tin đồn, gián tiếp khiến bà lão khổ sở.

+ Khi gặp lại bà, “tôi” xúc động, thương xót, hối hận.

+ Sau khi được mẹ khuyên dạy, “tôi” biết nhìn nhận lại lỗi lầm, biết cách giúp đỡ đúng đắn hơn.

=> Nhân vật “tôi” tiêu biểu cho sự trưởng thành trong nhận thức và tâm hồn của một đứa trẻ, qua đó gửi gắm thông điệp giáo dục sâu sắc.

– Nhân vật người mẹ:

– Đại diện cho tiếng nói của đạo lí và lòng nhân hậu truyền thống.

– Mẹ không trách con vì cho tiền người nghèo, mà chỉ cho con hiểu cách giúp đỡ đúng đắn và gốc rễ của vấn đề: đừng để lòng tốt đến muộn.

=> Hình ảnh người mẹ như “ngọn đèn soi sáng” giúp con hiểu thế nào là lòng thương đúng nghĩa.

– Nhân vật bà bán bỏng:

+ Già yếu, hiền hậu, nhân hậu với lũ trẻ.

+ Dù bị nghi ngờ, xa lánh, bà vẫn không oán trách.

+ Hình ảnh bà lão run rẩy, tiều tụy, vẫn lễ phép “Cảm ơn, cảm ơn cậu. Thật là phúc đức quá!” khiến người đọc xúc động, thương xót.

=> Bà là biểu tượng của những con người nghèo khổ nhưng giàu lòng bao dung, gợi dậy lòng trắc ẩn trong mỗi chúng ta.

c. Bài học, ý nghĩa:

– Đừng vội tin vào tin đồn vô căn cứ, vì lời nói có thể khiến người khác tổn thương.

– Lòng tốt chỉ thật sự có giá trị khi nó đến đúng lúc, xuất phát từ sự hiểu biết và trách nhiệm.

– Câu chuyện nuôi dưỡng tình nhân ái, lòng biết ơn và ý thức sửa sai – những giá trị đạo đức cần có của con người trong mọi thời.

3. Nghệ thuật đặc sắc

– Ngôi kể thứ nhất: Giúp câu chuyện trở nên gần gũi, chân thực, thể hiện rõ những biến đổi trong cảm xúc và nhận thức của nhân vật “tôi”.

– Cốt truyện giản dị, mạch lạc: Không có nhiều biến cố nhưng giàu sức gợi và đọng lại dư âm cảm xúc sâu xa.

– Khắc họa nhân vật tinh tế:

+ Bà bán bỏng hiện lên qua ngoại hình, hành động, lời nói giản dị mà ám ảnh.

+ Nhân vật “tôi” và người mẹ được khắc họa bằng tâm lý và lời đối thoại tự nhiên.

– Chi tiết nghệ thuật giàu giá trị biểu cảm: Cảnh bà lão run run nhét bánh mì vào bếp lò, hay hình ảnh bà co ro ngoài phố cuối truyện là những chi tiết “đắt”, chạm đến trái tim người đọc.

– Giọng văn nhẹ nhàng, cảm động: Đặc trưng phong cách Xuân Quỳnh – ấm áp, nhân hậu, giàu nữ tính và tình yêu thương con người.

III. Kết bài

“Bà bán bỏng cổng trường tôi” là một truyện ngắn giàu tính nhân văn, gợi ra bài học sâu sắc về lòng yêu thương, trách nhiệm và sự đồng cảm trong cuộc sống. Với giọng văn chân thành, lối kể nhẹ nhàng mà lay động, Xuân Quỳnh đã khắc họa thành công thế giới tâm hồn trong trẻo của trẻ thơ, đồng thời gửi gắm thông điệp sâu sắc về cách con người cần đối xử với nhau bằng tình thương và sự thấu hiểu. Câu chuyện khiến mỗi người đọc hôm nay phải tự nhìn lại mình: trong cuộc sống hiện đại, giữa bao tất bật, ta có còn giữ được lòng trắc ẩn, sự sẻ chia, điều giản dị nhưng làm nên vẻ đẹp đích thực của con người?

Bài văn 600 chữ Phân tích truyện ngắn “Bà bán bỏng cổng trường tôi” của Xuân Quỳnh

Xuân Quỳnh không chỉ được biết đến qua những bài thơ giàu cảm xúc mà còn qua các truyện ngắn thấm đẫm tình người. Truyện ngắn “Bà bán bỏng cổng trường tôi” là một tác phẩm như thế. Với cốt truyện giản dị, qua câu chuyện về một bà lão bán bỏng và nhóm học sinh nhỏ tuổi, tác phẩm đã gửi đến người đọc bài học sâu sắc về lòng nhân ái, sự cảm thông và trách nhiệm trong cách sống của con người.

Truyện kể về một bà lão tóc bạc, lưng còng, ngày ngày ngồi bán bỏng trước cổng trường. Bà hiền lành, tốt bụng, thường thêm bỏng cho lũ trẻ nên ai cũng quý mến. Thế nhưng, một tin đồn thất thiệt do bạn Tòng phao ra rằng “bà bị ho lao” đã khiến lũ học trò sợ hãi, quay lưng với bà. Từ đó, hàng của bà ế ẩm, rồi bà biến mất khỏi cổng trường. Một lần, nhân vật “tôi” tình cờ gặp lại bà ở chợ, trông bà gầy yếu, tiều tụy, quần áo rách rưới. Khi chứng kiến cảnh bà bị người ta xua đuổi, nhân vật “tôi” thấy thương bà vô cùng, bèn đưa cho bà số tiền mẹ cho mua rau. Sau đó, mẹ cậu không mắng mà nhẹ nhàng chỉ dạy rằng: giúp người nghèo là đúng, nhưng điều quan trọng là đừng để lòng tốt đến muộn, nếu trước kia các em không tin vào tin đồn, bà đã không rơi vào cảnh khổ như thế. Lời mẹ khiến “tôi” thấm thía, cùng các bạn trong lớp bàn cách giúp bà bán bỏng trở lại. Thế nhưng, bà đã không còn xuất hiện nữa. Gặp lại bà trong đêm lạnh, “tôi” xót xa thấy bà ngồi co ro trước cửa hàng phở, vừa đói vừa rét, vẫn lễ phép nói “Cảm ơn cậu. Thật là phúc đức quá!”. Câu nói ấy khiến lòng người đọc quặn lại, vừa thương, vừa ân hận.

Qua câu chuyện, Xuân Quỳnh gửi gắm một chủ đề sâu sắc: con người cần biết yêu thương, đồng cảm và giúp đỡ lẫn nhau. Nhân vật “tôi” tượng trưng cho sự ngây thơ nhưng cũng là hành trình trưởng thành trong nhận thức. Từ vô tâm, cậu học được bài học về lòng trắc ẩn và trách nhiệm. Nhân vật người mẹ hiện lên như tấm gương sáng về tình thương và sự bao dung, bằng lời nói giản dị mà sâu sắc đã thức tỉnh con mình. Còn bà bán bỏng là hình ảnh những con người nghèo khổ nhưng nhân hậu, chịu thương chịu khó, sẵn lòng yêu thương người khác dù bản thân khổ cực.

Truyện thành công không chỉ nhờ nội dung ý nghĩa mà còn nhờ nghệ thuật kể chuyện tinh tế. Câu chuyện được kể ở ngôi thứ nhất, giúp thể hiện rõ những biến chuyển trong tâm lý nhân vật “tôi” từ vô tư đến hối hận, từ thương cảm đến nhận thức sâu sắc. Giọng văn nhẹ nhàng, cảm động, đậm chất Xuân Quỳnh – giản dị mà thấm thía, khiến câu chuyện như một lời thủ thỉ giữa nhà văn và người đọc. Những chi tiết nhỏ như “bà run rẩy nhét bánh mì vào bếp lò” hay “ngồi co ro trước lò phở cho đỡ rét” trở thành những điểm nhấn lay động lòng người.

“Bà bán bỏng cổng trường tôi” không chỉ là câu chuyện về một người phụ nữ nghèo khổ, mà còn là tấm gương phản chiếu những giá trị nhân văn đẹp đẽ trong cuộc sống. Truyện khiến ta nhận ra rằng, lòng tốt chỉ thật sự có ý nghĩa khi đến đúng lúc, và đôi khi một lời nói thiếu suy nghĩ cũng có thể khiến người khác chịu tổn thương lớn. Đọc truyện, mỗi người đều tự nhắc mình phải biết sống nhân hậu, cảm thông và không vô tâm trước nỗi đau của người khác, bởi đó chính là cách ta giữ gìn vẻ đẹp của tâm hồn con người.

Đoạn văn 200 chữ

Trong cuộc sống, có những câu chuyện nhỏ bé nhưng đủ lay động lương tri, khiến con người giật mình nhìn lại lòng mình. Truyện ngắn “Bà bán bỏng cổng trường tôi” của Xuân Quỳnh là một câu chuyện như thế, giản dị mà sâu sắc, gợi ra bài học về lòng nhân ái và trách nhiệm. Bà lão bán bỏng hiền hậu, ngày ngày ngồi trước cổng trường, luôn thêm cho lũ trẻ vài nắm bỏng như gửi gắm yêu thương. Thế nhưng, chỉ vì một tin đồn thất thiệt “bà bị ho lao”, lũ trẻ đồng loạt xa lánh khiến bà rơi vào cảnh nghèo khổ, phải lang thang xin ăn. Khi gặp lại bà, nhân vật “tôi” ân hận, thương cảm và được mẹ dạy rằng: giúp đỡ người khác là đúng, nhưng đừng để lòng tốt đến muộn. Từ đó, “tôi” và các bạn nhận ra lỗi lầm, muốn bù đắp bằng cách mua lại bỏng của bà, song bà đã biến mất. Câu chuyện khép lại bằng hình ảnh bà co ro ngoài phố khiến người đọc xót xa, day dứt. Bằng giọng văn nhẹ nhàng, nhân hậu, Xuân Quỳnh đã gửi gắm thông điệp sâu sắc: chỉ khi biết yêu thương và sống bằng trái tim thấu hiểu, con người mới thật sự đáng quý.