Phân tích, đánh giá tản văn "Mùa thu Hà Nội trong mắt chàng trai Sài Gòn" - Khương Nha

MÙA THU HÀ NỘI TRONG MẮT CHÀNG TRAI SÀI GÒN

Hà Nội sáng nay se lạnh. Tôi thích thủ đô buổi sớm khi tiếng xe cộ ồn ào chưa “nuốt chửng” lấy vẻ tĩnh lặng của thành phố.

Một sớm mùa thu, cơn gió heo may mang theo hương ổi, hương cốm len lỏi vào những con phố thâm nâu. Mấy cô bán hoa sớm khoác lên mình chiếc áo nâu cũ hối hả chở những bó cúc vàng rực rỡ vào phố cổ. Người ta gọi những chuyến xe hoa ấy là xe chở mùa.

Giờ đang là mùa heo may, trời xanh nhẹ. Khi những chuyến xe hoa vừa chạm ngõ cũng là lúc phố cổ bừng giấc thu. Nắng vàng trong vắt như những hạt pha lê khẽ len lỏi qua tán cây cổ thụ, rồi dừng chân bên ô cửa sổ mỗi buổi sớm mai.

Đâu đó trong hẻm nhỏ là những tiếng rao sớm: “Ai xôi ngô không. Ai bánh chưng, bánh rán, bánh mì, bánh giò nào. Ai xôi lạc, bánh khúc nóng…” Những tiếng rao ấy cứ ngân dài mỗi buổi sớm, văng vẳng theo ký ức của nhiều người như một món ăn tinh thần rất đỗi thân quen, rất đỗi Hà Nội.

Ở Sài Gòn cũng có những người bán hàng rong, họ cũng đi sâu vào những con hẻm nhỏ và cất tiếng rao. Nhưng tiếng rao của họ không tha thiết, có vần có điệu như người trong phố cổ. Nhiều lần tôi còn để ý thấy, sáng sớm, người bán hàng rong ở Hà Nội cất tiếng rao vừa đủ như khẽ đánh thức cả khu phố.

Sau này tôi mới hiểu, trong mỗi tiếng rao ấy còn là những vất vả mưu sinh của một tầng lớp thị dân tứ xứ đổ về xứ kinh kỳ. Họ, những người chỉ xem Hà Nội là chốn mưu sinh cũng vô tình hoà vào bản tình ca mùa thu những thanh âm rất riêng.

Bầu không gian tĩnh lặng ấy chỉ diễn ra trong một khoảng rất ngắn. Rồi ngay lập tức, khi phố phường thức giấc, người ta lại thấy Hà Nội chuyển mình với những dòng xe tấp nập.

Trong dòng người hối hả ấy, tôi lại vô tình bắt gặp tà áo dài xuống phố. Mùa thu cũng là mùa tựu trường. Khi ấy, kẻ hay lang thang ngoài phố như tôi lại may mắn bắt gặp những hình ảnh rất đỗi thân thương như thế.

Tôi không biết người Hà Nội bây giờ có thích mùa thu không, có thấy mùa thu đặc biệt như tôi thấy không. Cũng không rõ cô bạn năm xưa có còn giữ thói quen dậy sớm ngắm phố phường yên ả, chiều về thong dong đạp xe dưới những tán cây rợp bóng trên đường Thanh Niên, đêm về nằm nghe những giai điệu quen thuộc như “Nhớ mùa thu Hà Nội” trong bầu không khí nồng nồng mùi hoa sữa. Nhưng với tôi, mùa thu luôn là mùa đẹp nhất trong năm và Hà Nội sẽ không còn là Hà Nội nếu thiếu đi mùa thu.

(Trích: Khương Nha, Mùa thu Hà Nội trong mắt chàng trai Sài Gòn, https://vnexpress.net, 9/10/2018)

Dàn ý tóm tắt

I. Mở bài

1. Giới thiệu chung:

– Tản văn “Mùa thu Hà Nội trong mắt chàng trai Sài Gòn” của Khương Nha khắc họa vẻ đẹp của Hà Nội qua cảm nhận tinh tế của một người ngoại tỉnh.

– Tác phẩm mang màu sắc trữ tình đậm nét, thể hiện tình yêu, sự cảm mến với Hà Nội.

2. Dẫn dắt vấn đề:

Vai trò của yếu tố trữ tình trong việc truyền tải cảm xúc và vẻ đẹp văn hóa qua ngòi bút của tác giả.

II. Thân bài

1. Phân tích nội dung chính của tản văn

a. Khái quát:

– “Tản văn là loại văn xuôi ngắn gọn, hàm súc, có thể trữ tình, tự sự, nghị luận, miêu tả phong cảnh, khắc họa nhân vật. Lối thể hiện đời sống của tản văn mang tính chất chấm phá (…) Điều cốt yếu là tản văn tái hiện được nét chính của các hiện tượng giàu ý nghĩa xã hội, bộc lộ trực tiếp tình cảm, ý nghĩ mang đậm bản sắc cá tính của tác giả”. (Từ điển thuật ngữ văn học, Lê Bá Hán, Trần Đình Sử, Nguyễn Khắc Phi, Nxb. Giáo dục, 2009).

– Tính trữ tình là một trong những yếu tố làm nên chất văn của tác phẩm “ Mùa thu Hà Nội…” của tác giả Khương Nha.

b. Cảm nhận về mùa thu Hà Nội qua những hình ảnh đặc trưng:

– Hương vị mùa thu: hương ổi, hương cốm phảng phất trong không gian.

– Cảnh sắc: ánh nắng vàng như pha lê, lá cây cổ thụ xanh biếc, không gian phố cổ tĩnh lặng buổi sớm.

– Hình ảnh con người:

+ Những cô bán hoa sớm với “xe chở mùa” chứa đầy cúc vàng.

+ Tiếng rao hàng thân thuộc, mang nét đặc trưng của người Hà Nội.

c. So sánh Hà Nội và Sài Gòn:

– Điểm khác biệt trong tiếng rao:

+ Hà Nội: nhẹ nhàng, tha thiết, có hồn.

+ Sài Gòn: tiếng rao vội vã, thiếu nét trữ tình.

– Nhấn mạnh tính cách con người và nhịp sống khác biệt giữa hai vùng miền.

d. Suy tư cá nhân về mùa thu Hà Nội:

– Ký ức đẹp về người bạn năm xưa và những hoạt động gắn với mùa thu Hà Nội.

– Mùa thu như một phần không thể thiếu trong vẻ đẹp của thủ đô.

e. Yếu tố trữ tình trong đoạn trích:

+ Không gian thu Hà Nội lãng mạn: hình ảnh đẹp (cô bán hoa, xe chở hoa, tà áo dài…); âm thanh quen thuộc (tiếng rao sớm); hương vị (mùi hoa sữa)…

+ Từ ngữ, câu văn uyển chuyển, nhịp nhàng…

+ Cảm xúc người viết sâu lắng, thiết tha: yêu mến, nhớ nhung, hoài niệm…

2. Đánh giá yếu tố nghệ thuật

a. Ngôn ngữ giàu cảm xúc, đậm chất trữ tình:

– Tác giả sử dụng nhiều hình ảnh gợi cảm, câu văn nhẹ nhàng và đầy chất thơ.

– Hình ảnh và âm thanh (tiếng rao, tiếng nhạc) hòa quyện tạo nên không gian lãng mạn.

b. Lối so sánh và đối chiếu độc đáo: Đối chiếu giữa Hà Nội và Sài Gòn để làm nổi bật nét riêng của Hà Nội.

c. Góc nhìn mới lạ: Qua con mắt của một người Sài Gòn, mùa thu Hà Nội hiện lên vừa gần gũi, vừa lạ lẫm.

3. Vai trò của yếu tố trữ tình trong tản văn

a. Thể hiện tình yêu và sự cảm mến:

Yếu tố trữ tình giúp truyền tải tình cảm sâu sắc của tác giả dành cho Hà Nội và mùa thu.

b. Gợi lên vẻ đẹp văn hóa và phong cảnh:

Trữ tình hóa hình ảnh mùa thu Hà Nội, làm người đọc thêm yêu nét đặc trưng của thủ đô.

c. Liên kết giữa cảm xúc cá nhân và văn hóa chung:

Tác phẩm không chỉ là trải nghiệm cá nhân mà còn phản ánh vẻ đẹp của Hà Nội trong lòng nhiều người.

III. Kết bài

1. Khái quát lại giá trị của tản văn: “Mùa thu Hà Nội trong mắt chàng trai Sài Gòn” là một bản tình ca về Hà Nội qua lăng kính trữ tình.

2. Nhấn mạnh vai trò của yếu tố trữ tình: Yếu tố trữ tình không chỉ là sợi dây liên kết cảm xúc mà còn là cách tác giả phác họa vẻ đẹp văn hóa Hà Nội, để lại dấu ấn trong lòng độc giả.

Bài tham khảo:

Khương Nha, với tản văn Mùa thu Hà Nội trong mắt chàng trai Sài Gòn, đã khắc họa một bức tranh mùa thu Hà Nội vừa thơ mộng, vừa sâu lắng, qua lăng kính của một người ngoại tỉnh. Tác phẩm không chỉ tái hiện vẻ đẹp đặc trưng của Hà Nội mà còn thể hiện tình yêu, nỗi nhớ nhung và sự cảm mến dành cho nơi đây. Với màu sắc trữ tình đậm nét, tản văn đưa người đọc hòa mình vào không gian Hà Nội dịu dàng, để từ đó thêm trân trọng giá trị văn hóa và cảm xúc nơi thủ đô. Đặc biệt là đoạn: “Hà Nội sáng nay se lạnh…. Nhưng với tôi, mùa thu luôn là mùa đẹp nhất trong năm và Hà Nội sẽ không còn là Hà Nội nếu thiếu đi mùa thu.”

Trước hết, Mùa thu Hà Nội trong mắt chàng trai Sài Gòn đã làm nổi bật những nét đặc trưng của mùa thu Hà Nội qua sự cảm nhận tinh tế. Khương Nha khéo léo sử dụng các hình ảnh quen thuộc để miêu tả vẻ đẹp của thiên nhiên và đời sống thường nhật. Buổi sáng Hà Nội se lạnh, hương ổi, hương cốm lan tỏa trong không gian, như những dấu hiệu đặc trưng của mùa thu thủ đô. Hình ảnh các cô bán hoa sớm, trên những chiếc xe đầy cúc vàng rực rỡ, được gọi là “xe chở mùa” đã phác họa một khung cảnh rất đỗi nên thơ. Trong ánh nắng vàng như pha lê len lỏi qua tán cây cổ thụ, phố cổ Hà Nội bừng lên vẻ yên bình, tĩnh lặng, khiến người đọc không khỏi xao xuyến trước vẻ đẹp dung dị mà thanh tao của mùa thu.

Những âm thanh của Hà Nội cũng mang đến cảm giác thân thuộc, đặc trưng. Tiếng rao sớm: “Ai xôi ngô không. Ai bánh chưng, bánh rán, bánh mì, bánh giò nào…” ngân dài trong không gian, như một phần của ký ức và đời sống Hà Nội. Tác giả tinh tế so sánh tiếng rao của người bán hàng rong Hà Nội với tiếng rao ở Sài Gòn. Nếu tiếng rao ở Sài Gòn mang vẻ vội vã, nhộn nhịp, thì tiếng rao của người Hà Nội nhẹ nhàng, trầm lắng, như khẽ đánh thức cả khu phố, hòa quyện vào bản tình ca mùa thu. Qua đó, tác giả không chỉ khắc họa sự khác biệt giữa hai vùng miền mà còn làm nổi bật sự trữ tình trong đời sống Hà Nội.

Tản văn còn lắng đọng ở những cảm xúc và ký ức cá nhân của tác giả. Hình ảnh tà áo dài xuống phố trong mùa tựu trường, hay những chiều thong dong đạp xe dưới tán cây trên đường Thanh Niên, là những chi tiết đầy hoài niệm, gợi lên vẻ đẹp rất riêng của Hà Nội mùa thu. Tác giả cũng không quên nhắc đến những đêm thu lắng đọng, khi người ta nằm nghe bài hát Nhớ mùa thu Hà Nội, cảm nhận mùi hoa sữa nồng nàn trong không khí. Đối với tác giả, mùa thu Hà Nội không chỉ là một hiện tượng tự nhiên mà còn là biểu tượng cho vẻ đẹp văn hóa và tâm hồn thủ đô. Chính vì vậy, anh khẳng định rằng, Hà Nội sẽ không còn là Hà Nội nếu thiếu đi mùa thu.

Yếu tố trữ tình trong tản văn đóng vai trò vô cùng quan trọng, góp phần tạo nên sức hấp dẫn đặc biệt của tác phẩm. Những hình ảnh thiên nhiên, đời sống con người được tác giả miêu tả với cảm xúc dạt dào, ngôn từ uyển chuyển, giàu chất thơ. Các câu văn nhẹ nhàng, nhịp nhàng như dòng cảm xúc tuôn chảy, đưa người đọc từ ký ức này sang ký ức khác, từ hình ảnh này đến âm thanh khác. Qua yếu tố trữ tình, tác giả không chỉ bày tỏ tình yêu, sự cảm mến dành cho Hà Nội mà còn phác họa một không gian văn hóa, nơi mỗi chi tiết nhỏ nhất cũng mang trong mình vẻ đẹp sâu sắc, gợi nhắc về cội nguồn và bản sắc.

Ngoài ra, lối so sánh và đối chiếu độc đáo trong tản văn càng làm nổi bật vẻ đẹp của Hà Nội. Tác giả so sánh tiếng rao, nhịp sống và con người giữa Hà Nội và Sài Gòn để làm rõ nét riêng của từng vùng miền. Hà Nội hiện lên qua ánh nhìn của một chàng trai Sài Gòn vừa gần gũi, vừa lạ lẫm. Điều này không chỉ làm phong phú thêm góc nhìn của tác phẩm mà còn tạo nên sự mới mẻ, cuốn hút.

Tản văn Mùa thu Hà Nội trong mắt chàng trai Sài Gòn là một bản tình ca về Hà Nội mùa thu, với những hình ảnh, âm thanh và cảm xúc đậm chất trữ tình. Qua đó, tác phẩm không chỉ phác họa vẻ đẹp thiên nhiên, văn hóa của thủ đô mà còn bày tỏ tình cảm sâu sắc của tác giả dành cho nơi này. Vai trò của yếu tố trữ tình trong tản văn là không thể phủ nhận, bởi nó vừa truyền tải cảm xúc, vừa làm nổi bật nét văn hóa đặc trưng, để lại dấu ấn khó quên trong lòng độc giả. Với sự kết hợp hài hòa giữa cảm xúc cá nhân và vẻ đẹp văn hóa chung, tản văn không chỉ làm say lòng người đọc mà còn khơi dậy tình yêu và niềm tự hào về Hà Nội – trái tim của đất nước.