I/ Tìm hiểu chung

1/ Tác giả Nguyễn Quang Thiều (sgk)

2/ Tác phẩm: Bầy chim chìa vôi

– Xuất xứ: văn bản được trích từ tác phẩm “Bầy chim chìa vôi” in trong cuốn “Mùa hoa cải ven sông” , Nhà xuất bản Hội nhà văn (2012).

– Thể loại: truyện ngắn

– Phương thức biểu đạt: tự sự, miêu tả, biểu cảm

– Đề tài : thiên nhiên, thế giới tuổi thơ

– Ngôi kể : truyện được kể theo ngôi thứ ba

– Nhân vật: Mon và Mên

Bố cục: 3 phần

+ Phần 1: từ đầu  => sinh nở của chúng: cuộc đối thoại giữa Mon và Mên về tổ chim

+ Phần 2: tiếp => lấy đò ông Hảo mà đi : quyết định đi cứu bầy chim chìa vôi của Mon và Mên

+ Phần 3: còn lại : Mon và Mên chứng kiến cảnh bầy chim chìa vôi đập cánh bay lên.

– Tóm tắt: Khi thấy trời mưa to và nước dâng cao ở ngoài bãi sông, Mon và Mên rất lo lắng cho bầy chim chìa vôi non, sợ chúng bị ngập nước. Hai anh em đã đi đò ra bãi cát ở giữa sông để cứu tổ chim và xúc động khi chứng kiến cảnh bầy chim bé bỏng bứt khỏi dòng nước khổng lồ bay lên.

II/ Tìm hiểu văn bản

1/ Hai nhân vật Mon và Mên

a/ Cuộc trò chuyện của hai anh em Mon và Mên lúc nửa đêm

– Hoàn cảnh diễn ra câu chuyện:

+ Thời gian: khoảng 2h sáng

+ Không gian: mưa rất to và nước sông dâng cao

– Nội dung câu chuyện: em Mon hỏi anh Mên về việc tổ chim chìa vôi ở ngoài bãi giữa sông liệu có bị ngập hay không.

– Nhận xét: Theo lẽ tự nhiên, vào thời gian đêm khuya, nhất là những đêm có mưa mát mẻ thì người ta, đặc biệt là những đứa trẻ sẽ có giấc ngủ say nồng và mơ những giấc mơ đẹp. Nhưng ở đây, Mon và Mên lại cùng nhau thức giấc giữa đêm khuya và trăn trở về chuyện tổ chim trong cơn mưa gió. Điều đó đã hé mở phẩm chất tuyệt vời của hai anh em: đó là sự nhạy cảm và tình yêu dành cho thiên nhiên, động vật.

b/ Tâm trạng và cảm xúc của hai anh em

– Hai anh em nằm trong chiếc chăn cũ kĩ và tưởng tượng cảnh nước sông lên cao.

– Lo lắng nghĩ đến bầy chim chìa vôi còn non nớt

c/ Hành động:

– Hai anh em dù rất lo lắng bị bố mẹ mắng nhưng vì thương đàn chim chìa vôi, lo chúng bị ngập nước nên hai anh em quyết định lấy đò đi ra dải cát để mang lũ chim vào bờ.

– Cuối cùng thì giây phút hạnh phúc và vui sướng đến tột độ cũng tới khi hai anh em trông thấy bầy chim chìa vôi non nớt bay lên được, bứt khỏi dòng nước mênh mông để bắt đầu một hành trình sống thực thụ.

=> Qua những chi tiết nói lên tâm trạng, hành động của hai anh em Mon và Mên, người đọc thấy được hai anh em là những đứa trẻ rất hồn nhiên, trong sáng, đáng yêu , có tình yêu với tự nhiên, rất dũng cảm, lương thiện và giàu lòng nhân hậu.

2/ Bầy chim chìa vôi

a/ Tập tính sống

– Làm tổ ở dải cát giữa sông lúc nước cạn, cất cánh vào bờ khi mùa mưa đến.

– Lần đầu đập cánh của lũ chim non cũng là lúc chúng phải đối mặt với thử thách khốc liệt đó là bứt khỏi dòng nước khổng lồ để bay lên.

– Cuộc đời của những chú chim non gắn liền với tự nhiên, gắn liền với không gian làng quê bình dị. Những chú chim non nhỏ bé phải dũng cảm đối diện với thử thách để bắt đầu một hành trình sống thực thụ.

b/ Hành trình cất cánh

– Nước dâng lên đến đâu, chim bố và chim mẹ lại dẫn bầy chim con tránh nước đến đó.

– Bầy chim non lò cò trên những đôi chân mảnh dẻ chưa thật cứng cáp và đập cánh suốt đêm.

– Chim bố và chim mẹ vừa đập cánh theo đàn con vừa dẫn chúng con và ước chừng chính xác lúc nào đàn con đủ sức nâng mình lên khỏi mặt đất một cách đảm bảo.

– Đàn chim bay lên. Một chú chim non bị đuối sức, rơi xuống như một chiếc lá. Chim mẹ xòe rộng đôi cánh, lượn quanh chim con và kêu lên như để khuyến khích, động viên con cố gắng.

– Và điều kì diệu đã đến. Khi đôi chân mảnh dẻ và run rẩy của chim non chạm vào mặt nước thì đôi cánh đập nhịp quyết định, chim non bứt ra khỏi dòng nước và bay cao hơn.

=> Hành trình đầy thử thách. Đàn chim non phải mạnh mẽ vượt lên chính mình để sống sót và hòa nhịp với cuộc sống.

=> Bài học cuộc sống :

– Thử thách không phải lúc nào cũng là trở ngại mà đôi khi nó còn là cơ hội để mỗi người nhận thức đúng hơn về năng lực, khả năng của chính mình.

– Vượt qua thử thách bằng sự nỗ lực của chính bản thân mình là cách để chúng ta trưởng thành thực sự.

III. Tổng kết

1/ Nội dung

Câu chuyện viết về hai cậu bé giàu lòng nhân hậu và tình yêu thương, về bầy chim chìa vôi nhỏ bé nhưng kiên cường, dũng cảm.

2/ Nghệ thuật

Cách kể chuyện hấp dẫn, gần gũi với trẻ thơ

Ngôn ngữ bình dị, đời thường, đậm chất khẩu ngữ, gần gũi với lời ăn tiếng nói hàng ngày.

Xen lẫn nhiều tình tiết rất bất ngờ, thú vị

Có sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa miêu tả và biểu cảm à lời kể sinh động hơn, hấp dẫn hơn.

3/ Bài học

Bài học về tình yêu thương: mỗi người trong cuộc sống cần mở rộng lòng mình, hướng yêu thương và sự quan tâm tới mọi người cũng như vạn vật xung quanh.

Bài học về ý nghĩa của những thử thách, nỗ lực: những thử thách trong cuộc sống không phải là bước cản con người tiến tới thành công mà quan trọng là mỗi chúng ta phải có sự nỗ lực để vượt qua những thử thách.