Phân tích truyện ngắn "Gió thổi suốt đêm" của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư

GIÓ THỔI SUỐT ĐÊM

Đuổi kịp mấy dì đi bộ thể dục buổi sáng ở đoạn đường gần trường học, tôi nghe một người nói, gió thổi suốt đêm qua. Ờ, gió thấy sợ, đang có bão xa mà, một người khác đáp.

Bỗng dưng tôi nhớ những đêm xa xưa ngủ trong chòi vó, nửa khuya nằm nghe những người đàn bà bơi xuồng đi chợ sớm, cuộc trò chuyện rộn rã trong tiếng mái dầm chẻ nước lách tách, đôi khi cũng là chuyện ban tối gió giông.

Hồi đó tôi còn nhỏ, ngủ là ngủ như chết, chẳng hay trời đất gì. Sáng ra má kể trận gió đầu hôm còn xíu nữa đã làm bay nóc chuồng gà và có chút mưa lúc gần sáng. Có nhiều người đàn bà quê xứ mình nghe thấy cơn mưa, gió đó. Như thể họ thức suốt đêm, như thể họ chong đèn ngồi coi chúng. Nên họ biết đêm qua chó rộ sủa mấy chập, trẻ con ngủ mớ kêu ú ớ mấy lần, con chim cú đậu trên cây vú sữa kêu bao nhiêu tiếng…

Và đêm được vẽ lại bởi những người đàn bà thao thức. Hàng ngàn đêm trong cuộc đời. Họ ngủ nhưng tiếng ho khan của người già, tiếng cười khẽ của đứa trẻ trong mơ, con chó sủa, bầy vịt rộ, mưa giông bên ngoài… đã chẻ vụn những chiêm bao. Trong ký ức về vài người phụ nữ ruột thịt của tôi, có đến một nửa nỗi nhớ diễn ra trên nền đêm tăm tối. Nhớ bà ngoại nửa đêm hay xức dầu dừa vô mấy đầu tóc mượn rồi nhẹ nhàng chải chúng, nhớ má nửa đêm cạ gót chân vào cục đá mài dao để xoá bớt những vết nứt, những chai sần… Đó là những giây phút ngắn ngủi bạn yêu thương chính mình, sống vì mình, cho mình. Sau đó, bạn đẹp vì người khác. Nhọc nhằn vì người khác. Có khuya giật mình thấy má rón rén bưng đèn đi ngang giường, tôi tốc mùng thò đầu ra tưởng đâu trời đã sáng. Má nói ngủ đi, còn khuya lắm. Tôi hỏi, vậy má thức làm chi? Ờ, con gà mái mẹ nó kêu hoảng quá, má ra coi có chuột bọ rắn rít gì vô quậy ổ gà không.

Một má một ngọn đèn. Cô độc. Hai mươi năm sau, dậy thăm chừng thằng nhóc con đang sốt, tôi thấy cái bóng cô độc in trên tường này quen quá, y như má, như bà ngoại. Hai mươi năm sau, dù có muốn hay không, tôi đã trở thành một người vẽ đêm, nghe gió mưa đêm, kể chuyện đêm… Và tự trả lời câu hỏi năm nào, người ta sao lại không ngủ, thức làm chi cho cực, ngủ sướng hơn.

Nhưng thức như một bản năng, mình không muốn, nó cứ đến. Mình thèm ngủ, mình muốn ngủ nhưng đêm cứ kể chuyện rầm rì. Một người đàn ông say đang hát nhừa nhựa ngoài đường. Đứa bé con nhà bên vách khóc ngằn ngặt. Xe cấp cứu hú còi. Nhóc con nằm giường bên, giãy đồm độp, chắc vía bị khủng long rượt. Gió vần vũ phành phạch cái mái che. Con mèo trườn qua làm cuốn sách rơi khỏi giá.

Lúc nhỏ tôi tưởng ở nhà lá, nhà rách, ở giữa vườn tược đồng bãi vắng vẻ người ta mới thao thức. Nhưng cái xóm chợ sôi động mà tôi từng ở trọ nhiều năm, hừng đông hàng xóm thường rộn rã kể chuyện đêm. Và những người đàn bà vận động buổi sớm mai, khu nhà họ ở rất sang trọng, chắc chắn và yên tĩnh, làm sao họ biết suốt đêm rồi gió chạy đuổi điên cuồng? Giữa những lớp cửa kính kín đến mức chuông gió không lay, có phải họ nghe gió bằng cảm giác, bằng bản năng, ký ức…?

Tôi chỉ chắc chắn một điều, khi tôi thức viết một trang sách, tôi biết giờ phút đó trong những ngôi nhà nào đó cũng có nhiều người đàn bà thức giấc. Để khép một cánh cửa, để ém lại vách mùng đã bị trẻ con đạp tung ra, để chờ tiếng gọi cửa đứa con còn chơi lêu lổng ngoài đường, để thảo một bức thư, để nhớ một người xa …

Cũng có người làm những việc vô cùng giản dị, chỉ là giũa móng chân hay đắp lên mặt một lớp mật ong …

– Nguyễn Ngọc Tư

Dàn ý tóm tắt

I. Mở bài: Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm

– Nguyễn Ngọc Tư là một cây bút xuất sắc của nền văn học Việt Nam hiện đại. Những tác phẩm của nhà văn chuyên viết về đất và người Cà Mau, về cuộc sống nông thôn, sông nước miền Tây.

– Truyện ngắn “Gió thổi suốt đêm” thể hiện đặc trưng phong cách sáng tác truyện ngắn của nhà văn. Truyện bộc lộ những suy tư, cảm nhận tinh tế, sâu sắc về số phận của những người phụ nữ tần tảo, giàu đức hi sinh cho gia đình.

II. Thân bài

a. Chủ đề

Truyện ngắn “Gió thổi suốt đêm” đã khắc họa chân thực, xúc động về những người phụ nữ dành cả đời trăn trở, lo toan về gia đình.

b. Phân tích các khía cạnh chủ đề

Men theo dòng ký ức miên man của nhân vật “tôi”, hình ảnh những người phụ nữ nhiều lo toan cho gia đình hiện lên trong tâm trí:

– Đó là người đàn bà “bơi xuồng đi chợ sớm”.

– Là những người đàn bà thức suốt đêm mưa to gió lớn không ngủ vì lo lắng vì sợ hãi: “như thể họ chong đèn ngồi coi chúng. Nên họ biết đêm qua chó rộ sủa mấy chập, trẻ con ngủ mở kêu ú ớ mấy lần, con chim cú đậu trên cây vú sữa kêu bao nhiêu tiếng…”

– Hình ảnh người bà ngoại nhân hậu có những giây phút thảnh thơi ít ỏi trong đêm tối đang tự mình “xức dầu dừa vô mấy đầu tóc mượt rồi nhẹ nhàng chải chúng”; đó là những giây phút bình yên, có cảm giác thư thái, thoải mái sau giờlao động vất vả trong ngày để ngoại: “biết yêu thương chính mình, sống vì mình, cho mình”.

– Là người mẹ lặng thầm trong đêm tối: “nửa đêm cạ gót chân vào cục đá mài dao để xóa bớt những vết nứt, những chai sần”. Những vết nứt, chai sần ấy là dấu tích của biết bao ngày dầm mưa dãi năng lao động vất vả, thậm chí ngấm cả sương đêm của mẹ. Mẹ suốt một đời tảo tần, lo toan cho cuộc sống của các thành viên gia đình, dâu cho đêm đã khuya khoắt mẹ vẫn “rón rén bưng đèn đi” để xem “con gà mái mẹ nó kêu hoảng quá, má ra coi có chuột bọ rắn rít gì vô quậy ô gà không”.

– Đọng lại trong sâu thẳm ký ức của “tôi”, bà ngoại và mẹ đã quá nửa đời người sống trong những thấp thỏm, âu lo về cuộc sống mưu sinh vất vả và với họ những giây phút sống cho mình thật hiếm hoi. Ngày còn bé “tôi” không hiểu quá nhiều về cuộc đời và luôn thắc mắc sao má, sao bà thức đêm làm gì, ngủ đi cho đỡ cực nhưng khi đã trưởng thành “tôi” cũng đã thành một người mẹ, người vợ và bắt đầu cảm nhận được những lý do khiến người bà, người mẹ, người phụ nữ không thể ngủ ngon giấc.

c. Đánh giá

Từ kí ức của nhân vật “tôi”, biết bao kỉ niệm về bà, về mẹ và về những con người tần tảo, mưu sinh vất vả ùavề để rồi trong lòng người đọc trào dâng cảm xúc thươngcảm về những cuộc đời, số phận con người còn lận đận, cả một đời lo toan trong khốn khó. Nhưng chắc chắn rằng, tất cả chúng ta đều cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn của họ, đó lànhững con người đậm tình quê, giàu tình yêu thương và đức hi sinh thầm lặng, rất đáng trân trọng. Nhà văn Nguyễn Ngọc Tư phải là người có trái tim nhạy cảm, giàu tình yêu thương và có sự quan sát tinh tế mới có thể phát hiện được vẻ đẹp của những người phụ nữ rất đời thường nhưng lại làm nên những điều lớn lao, ý nghĩa trong cuộc sống.

d. Đặc sắc về hình thức nghệ thuật, hiệu quả thẩm mĩ:

Sức hấp dẫn của truyện ngắn “Gió thổi suốt đêm” còn thể hiện ở việc nhà văn Nguyễn Ngọc Tư sử dụng những hình thức nghệ thuật đặc sắc để làm nổi bật nỗi niềm suy tư của nhân vật tôi về những người phụ nữ đảm đang, giàu đức hi sinh trong ký ức.

– Cốt truyện: Tác phẩm gần như không có cốt truyện: đó là những mạch cảm xúc của mình mà tác giả thủ thỉ dẫn dắt bạn đọc đi vào suy nghĩ.

– Xây dựng nhân vật: Thế giới các nhân vật trong truyện ngắn “Gió thổi suốt đêm” là những con người bình dị, rất đời và rất thật. Họ xuất hiện lặng lẽ, không tên, vô danh và đại diện cho bao nhiêu người khác trong xã hội. Từng mảng ký ức về những người phụ nữ thân yêu cả một đời chăm lo cho
gia đình được tái hiện lại chân thực và sinh động qua dòng hồi tưởng của nhân vật “tôi”. Qua đó, chúng ta cảm nhận được tấm lòng thương yêu, biết ơn sâu nặng của “tôi” dành cho bà, cho mẹ và những người phụ nữ tần tảo một đời vì gia đình. Điều này cũng đã lên khơi gợi trong người đọc những cảm xúc lắng đọng về những miền kí ức xa xăm.

– Ngôn ngữ: Ngôn ngữ giản dị, mang phương ngữ địa phương, giúp người đọc cảm nhận được vẻ đẹp mộc mạc, bình dị trong đời sống của người dân phương Nam.

III. Kết bài

– Khẳng định ý nghĩa, giá trị của tác phẩm truyện và nêu suy nghĩ, cảm xúc, bài học

“Gió thổi suốt đêm” của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư là một câu chuyện ngắn nhưng có ý nghĩa vô cùng sâu sắc.

Truyện giúp người đọc tìm về những kí ức xưa, ở đó có những người phụ nữ giàu đức hi sinh, cả một đời tần tảo vì gia đình.

Với ngôn ngữ đậm chất thơ và có màu sắc địa phương rõ rệt, với nhan đề gợi nhiều nghĩa sâu xa, gợi những mùa gió thổisuốt đêm trong cảm nhận của những người phụ nữ, tác phẩm đã neo đậu bền vững trong trái tim của bạn đọc. “Gió thổi suốt đêm” có sức lan tỏa mạnh mẽ, truyền thấm vào suy nghĩ mỗi người giá trị của tình thân và cách trân trọng, yêu thương, biết ơn những người phụ nữ của cuộc đời mình.

Bài làm tham khảo

Nguyễn Ngọc Tư là một trong những cây bút xuất sắc của nền văn học Việt Nam đương đại. Với lối viết nhẹ nhàng mà thấm thía, chị đã kể lại những câu chuyện dung dị về cuộc sống và con người vùng sông nước Cà Mau – nơi chất chứa bao nỗi nhọc nhằn nhưng cũng dạt dào tình người. Truyện ngắn “Gió thổi suốt đêm” là một minh chứng tiêu biểu cho phong cách ấy. Tác phẩm không có cốt truyện gay cấn, không có xung đột kịch tính, mà chỉ là dòng hồi tưởng miên man của nhân vật “tôi” về những người phụ nữ đã sống, đã yêu thương, đã hi sinh cả đời trong những đêm dài thao thức.

Từ những lời trò chuyện vô tình của vài người đàn bà đi thể dục buổi sáng, nhân vật “tôi” bỗng nhớ về những “đêm gió thổi” trong quá khứ. Men theo dòng ký ức ấy, người đọc được dẫn về tuổi thơ của “tôi” trong chòi vó, nơi từng đêm, mẹ và bà ngoại vẫn lặng lẽ thức, nghe mưa gió, nghe tiếng con gà kêu, con chó sủa, hay tiếng đứa trẻ trở mình trong giấc ngủ. Ở đó, những người phụ nữ quê hiện lên trong sự tảo tần và đức hi sinh vô hạn. Họ dường như luôn “thức suốt đêm” không chỉ vì sợ mưa gió làm hư mái nhà, mà vì một nỗi lo thường trực cho người thân, cho những điều nhỏ nhặt trong cuộc sống.

Người bà ngoại hiện ra thật hiền hậu và dịu dàng trong đêm tối: “nửa đêm hay xức dầu dừa vô mấy đầu tóc mượn rồi nhẹ nhàng chải chúng”. Đó là khoảnh khắc hiếm hoi bà sống vì mình, chăm chút cho mình sau một ngày dài mệt mỏi. Còn người mẹ lại hiện lên trong dáng vẻ lam lũ, chịu thương chịu khó: “nửa đêm cạ gót chân vào cục đá mài dao để xoá bớt những vết nứt, những chai sần”. Những vết nứt, chai sần ấy là dấu tích của một đời lao động vất vả, dầm mưa dãi nắng vì chồng con. Dẫu khuya khoắt, mẹ vẫn “rón rén bưng đèn đi” để xem con gà mái có bị chuột bọ quấy phá không. Một ngọn đèn nhỏ, một dáng người cô độc trong đêm – hình ảnh ấy lặng lẽ mà lay động, như khắc ghi tấm lòng bao dung, hi sinh âm thầm của người phụ nữ Việt.

Hai mươi năm sau, khi “tôi” đã làm mẹ, bỗng nhận ra mình cũng đang trở thành một “người vẽ đêm” – người thức giữa đêm khuya, nghe gió, nghe con thở, nghe lòng mình miên man nỗi nhớ. Khi đó, “tôi” mới thật sự hiểu: vì sao những người phụ nữ năm xưa lại không ngủ, vì sao họ luôn thức để lắng nghe đời sống, để bảo bọc, chở che cho những người thân yêu. Thức không chỉ vì lo toan, mà còn vì bản năng yêu thương.

Truyện ngắn “Gió thổi suốt đêm” không chỉ là lời tri ân dành cho mẹ, cho bà, mà còn là bản nhạc dịu êm ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn người phụ nữ. Họ không ồn ào, không đòi hỏi, chỉ sống âm thầm như ngọn gió đêm – lặng lẽ mà bền bỉ, chở che và nâng đỡ cho cả một mái nhà. Nguyễn Ngọc Tư đã rất tinh tế khi khắc họa những con người không tên, không tuổi ấy. Họ đại diện cho biết bao người phụ nữ Việt Nam: cần mẫn, giàu lòng nhân hậu, và luôn sống vì người khác.

Về nghệ thuật, truyện mang đậm phong cách đặc trưng của Nguyễn Ngọc Tư: cốt truyện gần như không có, mà thay vào đó là những dòng cảm xúc dạt dào, mang tính chiêm nghiệm sâu sắc. Câu văn giàu chất thơ, nhuốm màu hoài niệm. Ngôn ngữ mang hơi thở miền Tây – mộc mạc, giản dị mà chan chứa tình người. Nhân vật không hành động lớn lao, nhưng mỗi chi tiết, mỗi hình ảnh đều có sức gợi mạnh mẽ: tiếng gió thổi, ngọn đèn đêm, mái nhà lá, tiếng dao mài, tiếng trẻ khóc… tất cả hòa quyện tạo nên bản giao hưởng của đời sống bình dị mà sâu thẳm yêu thương.

“Gió thổi suốt đêm” là một truyện ngắn nhỏ bé về dung lượng nhưng lớn lao về cảm xúc. Đọc xong, ta như thấy lòng mình lắng lại để nhớ, để thương, để biết ơn những người phụ nữ đã từng đi qua cuộc đời mình. Qua hình ảnh người mẹ, người bà, Nguyễn Ngọc Tư gợi nhắc chúng ta về giá trị của tình thân, về lòng hiếu thảo và sự trân trọng những hi sinh thầm lặng. Dẫu gió ngoài kia vẫn thổi suốt đêm, nhưng chính trong những đêm dài ấy, ngọn lửa yêu thương vẫn âm ỉ cháy, giữ ấm cho mái nhà và cho cả những tâm hồn biết lắng nghe.