Phân tích truyện ngắn Bố tôi của Nguyễn Ngọc Thuần

Dàn ý tóm tắt

I. Mở bài: Giới thiệu tác giả, tác phẩm và nêu ý kiến chung của người viết.

– Khẳng định vai trò của tình cảm gia đình trong đời sống tinh thần con người: đó là nguồn sức mạnh, chỗ dựa thiêng liêng.

– Giới thiệu tác giả Nguyễn Ngọc Thuần – một cây bút giàu cảm xúc, thường viết về những điều bình dị nhưng sâu sắc.

– Giới thiệu truyện ngắn Bố tôi và nêu cảm nhận chung: Tác phẩm đã khắc họa thành công hình ảnh người bố miền núi chất phác, giàu yêu thương, qua đó ca ngợi tình cha con thiêng liêng và để lại dư âm lắng đọng trong lòng người đọc.

II. Thân bài: Tập trung nêu nội dung, chủ đề và phân tích tác dụng của một số nét đặc sắc về nghệ thuật của truyện ngắn.

a. Khái quát về tác phẩm:

+ Xuất xứ của truyện: Truyện Bố tôi in trong Tuyển tập truyện ngắn hay viết cho thiếu nhi – Nxb Giáo dục Việt Nam.

+ Thể loại của truyện: truyện ngắn hiện đại.

b. Nêu nội dung, chủ đề:

Truyện kể về người bố của nhân vật “tôi”. Ông ở vùng đồi núi hiểm trở, người con học ở dưới đồng bằng xa nhà. Ông dành cho con những tình yêu thương sâu sắc và luôn dõi theo con từng ngày. Mỗi khi nhận được thư của con gửi về, ông cảm thấy vô cùng hạnh phúc và luôn trân trọng những bức thư ấy vì theo ông nghĩ con viết thư về được là vẫn mạnh khỏe. Ngày con bước chân vào giảng đường đại học cũng là lúc người bố ra đi mãi mãi, đó là ngày khai trường đầu tiên mà nhân vật “tôi” không có bố đi cùng. Nhưng nhân vật “tôi” tin rằng bố sẽ theo mình suốt hành trình cuộc đời phía trước.

=> Truyện ca ngợi tình yêu thương sâu nặng của người bố dành cho gia đình, con cái và tấm lòng biết ơn sâu nặng của người con dành cho người bố kính yêu. Đồng thời, truyện cũng gửi gắm lời nhắc nhở những người con phải biết thương yêu, kính trọng và biết ơn và sống hiếu thảo với bố mẹ của mình.

c. Làm rõ nội dung, chủ đề:

Chủ đề của truyện được mở ra bằng tình huống rất gần gũi, đời thường nhưng lại xúc động bởi sự xa cách của hai bố con trong niềm thương nhớ khôn nguôi: “Tôi đi học dưới đồng bằng. Còn bố tôi, từ núi đồi hiểm trở, ông luôn dõi theo tôi”. Cách vào đề ngăn gọn mà hấp dẫn, lôi cuốn người đọc dõi theo hành trình của hai bố con trong cuộc đời.

+ Chủ đề của truyện thể hiện ở hình ảnh người bố hiện ra thật giản dị, đời thường nhưng gây ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc:

++ Hình ảnh người bố nghèo, tần tảo, vất vả, một nắng hai sương làm nương rẫy ở trên vùng núi cao và không có điều kiện để đi học. “Còn bố tôi, từ một vùng núi cao xa xôi”, “đi chân đất xuống núi”; “chỉ tiếc là không biết nó viết gì. Sao ông không nhờ ai đó ở bưu điện đọc giùm”. Cuộc đời người bố vất vả, lam lũ như bao người nông dân vùng rừng núi xa xôi.

++ Một người bố luôn quan tâm, dõi theo con: Cuối mỗi tuần, bao giờ ông cũng “mặc chiếc áo phẳng phiu nhất”, đi chân đất xuống núi, rẽ vào bưu điện để nhận lá thư tôi gửi,… Hành động lặp lại thường xuyên theo chu kì ấy đã khắc hoạ chân thực nỗi nhớ mong con da diết của người bố.

++ Chủ đề của truyện còn thể hiện ở nhân vật người bố tinh tế, thấu hiểu được những tâm tư, tình cảm, suy nghĩ của con mình: “Nó là con tôi, nó viết gì tôi biết cả”,… Mỗi bức thư con gửi về, bố mẹ nhân vật “tôi” đều không thể đọc được, có lẽ cuộc đời cha mẹ của nhân vật “tôi” trước đây quá nghèo nên đã không được đi học. Nhưng họ luôn theo dõi từng bước đi của con nên họ hiểu rằng ; con vẫn mạnh khoẻ, bình an và học tập tốt. Đối với người dân ở vùng núi xa xôi, việc nuôi con học đại học là một điều không hề dễ dàng, vì vậy người con đang học đại học chính là đang thực hiện ước mơ của chính họ, tin vào tương lai có cuộc sống tốt đẹp hơn. Bố mẹ cảm nhận được tình yêu thương, sự quan tâm, nỗi nhớ nhà của con thể hiện qua việc gửi thư về nhà mỗi tuần và hạnh phúc trong tình cảm ấy. Lời nói mộc mạc, chân chất của người bố thể hiện tâm hồn nhân hậu, thuần phác, tinh tế và sâu sắc.

++ Đọc truyện Bố tôi người đọc còn hiểu được người bố rất trân trọng, nâng niu tất cả những gì thuộc về con. Nhận được thư con, ông “lặng lẽ, ông vụng về mở nó ra”. Từng hành động của người bố ấy rất cẩn trọng “Ông xem từng con chữ, lấy tay chạm vào nó, rồi ép vào khuôn mặt đầy râu của ông. Rồi lặng lẽ như lúc mở ra, ông xếp nó lại, nhét vào bao thư”. Sự xúc động khiến ông “trầm ngâm” rồi “khẽ mỉm cười” thật hạnh phúc. Những hành động giản đơn ấy ẩn chứa tình yêu thương con vô bờ bến, niềm tin yêu tuyệt đối với con minh. “Rồi ông lấy lại lá thư, xếp vào trong tủ cùng những lá thư trước, những lá thư được bóc ra nhìn ngắm, chạm vào mặt rồi cất đi, không thiếu một lá, ngay cả những lá thư đầu tiên nét chữ còn non nớt”. Những hành động ấy còn thể hiện được sự nâng niu, trân trọng những lá thư của con và sâu thăm hơn chính là tình thương yêu, quý mến của người bố dành cho con.

=> Người bố luôn dành cho con tình thương yêu sâu nặng, luôn dõi theo từng bước đi của con thể hiện qua sự nâng níu, trân trọng và gìn giữ những lá thư của con như một vật báu.

+ Một khía cạnh khác thể hiện chủ đề của truyện là tình yêu thương, sự kính trọng và biết ơn sâu sắc của người con dành cho bố:

++ Khi học xa nhà, con ở dưới đồng bằng, bố ở vùng núi hiểm trở, người con rất nhớ thương bố. Mỗi lời kể của người con đều có sắc thái xúc động rưng rưng. Bố chính là điểm tựa vững chắc, luôn đứng sau che chở, động viên tinh thần cho con, vì vậy chắc chắn người con sẽ rất tự hào, kính trọng và yêu quý bố mình bởi luôn có bố yêu thương và ở bên cạnh mỗi lần khai trường.

++ Và dù bố đã mất nhưng người con vẫn luôn cảm thấy có bố bên cạnh, suốt cả hành trình cuộc đời là bởi vì tình yêu thương, sự quan tâm, hình bóng của người bố vẫn in sâu trong ký ức của con, mãi mãi không bao giờ phai nhòa.

=> Đó là một người con hiếu thảo, thấu hiểu tấm lòng của cha mẹ và luôn sống xứng đáng với tình cảm thiêng liêng ấy.

+ Chủ đề của truyện còn gửi gắm những bài học được gọi lên từ câu chuyện:

++ Tình cảm cha con là thiêng liêng và quý giá vì đây là tình cảm làm cơ sở cội nguồn cho tình yêu quê hương, đất nước.

++ Chúng ta cần yêu thương, trân trọng, kính yêu bố mẹ của mình vì tình cảm bố mẹ dành cho chúng ta là vô cùng lớn lao, cao cả.

d. Phân tích tác dụng của một số nét đặc sắc về nghệ thuật của truyện.

+ Kết hợp khéo léo các phương thức kế, tả, biểu cảm khiến câu chuyện hấp dẫn, lôi

+ Cốt truyện ngắn gọn, tình huống truyện đơn giản, nhân vật người bố được đặt trong những tình huống rất đời thường để bộc lộ tính cách, phẩm chất.

+ Mạch truyện đi theo trình tự thời gian, có đan xen cả hồi tưởng và đọng kết bằng những suy ngẫm sâu sắc trong hiện tại của nhân vật “tôi” khiến câu chuyện vừa xúc động vừa có chiều sâu.

+ Nghệ thuật xây dựng nhân vật: nhân vật được xây dựng chủ yếu thể hiện qua ngoại hình, hành động, lời nói; ngôn ngữ của nhân vật.

+ Ngôn ngữ kể chuyện mộc mạc, bình dị, lôi cuốn.

=> Truyện Bố tôi chỉ là tình huống và những sự việc hết sức đời thường nhưng đã đem đến cho người đọc sự xúc động về tình phụ tử thiêng liêng, cao quý. Đọc xong truyện, ai cũng cảm thấy như mình còn có lỗi với bố mình về một điều gì đó và tự thầm hứa với bản thân phải biết thương yêu, trân trọng và sống hiếu thảo với bố mình. Và em cũng vậy!

III. Kết bài:

– Khẳng định giá trị nội dung: Bố tôi khắc họa chân thực và cảm động tình cha con sâu nặng, giản dị mà thiêng liêng.

– Khẳng định giá trị nghệ thuật: Cách viết mộc mạc, gần gũi của Nguyễn Ngọc Thuần khiến câu chuyện lay động lòng người.

– Rút ra bài học cho bản thân: Cần trân trọng và sống hiếu thảo với cha mẹ, bởi đó là cội nguồn tình cảm nuôi dưỡng tâm hồn con người.

Bài làm tham khảo

Trong cuộc đời mỗi con người, tình cảm gia đình luôn là nguồn cội thiêng liêng, là điểm tựa tinh thần vững chắc nâng bước ta trên hành trình dài rộng. Đặc biệt, tình cha con dù không ồn ào, dữ dội vẫn luôn lặng lẽ, bền bỉ, sâu nặng và đáng trân trọng. Bằng ngòi bút giản dị mà giàu cảm xúc, nhà văn Nguyễn Ngọc Thuần đã khắc họa thành công hình ảnh người cha miền núi chất phác trong truyện ngắn Bố tôi. Tác phẩm như một khúc ca đầy xúc động ca ngợi tình phụ tử và khơi dậy trong lòng người đọc niềm biết ơn sâu nặng với đấng sinh thành.

Bố tôi được in trong Tuyển tập truyện ngắn hay viết cho thiếu nhi (NXB Giáo dục Việt Nam). Đây là truyện ngắn hiện đại, dung dị trong cốt truyện, gần gũi trong tình huống và sâu lắng trong cảm xúc. Câu chuyện xoay quanh tình cảm mà người bố miền núi dành cho con trai – nhân vật “tôi”. Người bố tuy nghèo khó, không biết chữ, nhưng lại luôn dõi theo con bằng một tình yêu thương âm thầm, mãnh liệt. Mỗi tuần, ông đều mặc chiếc áo phẳng phiu nhất, đi chân đất xuống núi để nhận thư con gửi về. Với ông, mỗi lá thư đều quý giá vô ngần, không chỉ là lời nhắn nhủ của con mà còn là bằng chứng con vẫn khỏe mạnh, bình yên. Những lá thư ấy được ông nâng niu, chạm vào, ép lên khuôn mặt và cẩn trọng cất giữ như báu vật. Ngày nhân vật “tôi” bước vào giảng đường đại học cũng chính là ngày người cha ra đi mãi mãi. Từ đó, nhân vật “tôi” mang theo ký ức và tình yêu của cha để tiếp tục hành trình cuộc đời.

Qua nhân vật người bố, Nguyễn Ngọc Thuần đã khắc họa thành công hình ảnh một con người mộc mạc mà giàu tình yêu thương. Ông hiện lên là người nông dân miền núi lam lũ, nghèo khó, tần tảo suốt đời trên nương rẫy. Vì hoàn cảnh khắc nghiệt, ông không có cơ hội được đi học, cũng không thể đọc được những dòng chữ con viết. Thế nhưng, chính sự thiệt thòi đó càng làm nổi bật khát vọng lớn lao: mong con được học hành, có một tương lai tốt đẹp hơn. Người cha ấy đã hi sinh cả cuộc đời để con có cơ hội bước đi trên con đường học vấn rộng mở.

Không chỉ vất vả, tảo tần, ông còn là người cha giàu tình yêu thương và tinh tế trong tình cảm. Dù không đọc được chữ, ông vẫn tự tin khẳng định: “Nó là con tôi, nó viết gì tôi biết cả.” Ông không cần lời văn cụ thể, bởi từng con chữ, từng phong thư đều được ông cảm nhận bằng cả tấm lòng của một người cha. Tình yêu ấy được thể hiện trong những hành động giản dị mà xúc động: “Ông xem từng con chữ, lấy tay chạm vào nó, rồi ép vào khuôn mặt đầy râu của ông.” Sự cẩn trọng, trân trọng ấy không chỉ là với lá thư, mà chính là với tình cảm con gửi gắm. Những lá thư trở thành vật báu, gói ghém cả nỗi nhớ, niềm tin và tình thương vô hạn của người cha dành cho con.

Không chỉ khắc họa tình cảm của cha, truyện còn làm nổi bật tấm lòng biết ơn và tình yêu sâu sắc của người con. Xa quê, mỗi lời kể của nhân vật “tôi” đều thấm đẫm nỗi nhớ và sự xúc động. Người cha tuy đã khuất, nhưng trong lòng con, ông vẫn luôn hiện hữu, vẫn dõi theo từng bước đi. Đó là niềm tin mãnh liệt, là động lực tinh thần để nhân vật “tôi” tiếp tục vững vàng trong cuộc đời. Qua đó, tác phẩm khẳng định: tình cha con không chỉ gắn bó trong hiện tại mà còn có sức sống lâu bền, in đậm trong ký ức và tâm hồn mỗi con người.

Bố tôi không chỉ xúc động ở nội dung mà còn đặc sắc ở phương diện nghệ thuật. Truyện có kết cấu giản dị, mạch kể đi theo trình tự thời gian, có xen lẫn hồi tưởng, giúp cảm xúc thêm sâu lắng. Ngôn ngữ kể chuyện mộc mạc, trong sáng, gần gũi đời sống, phù hợp với đối tượng thiếu nhi mà vẫn giàu tính gợi. Nghệ thuật xây dựng nhân vật chủ yếu qua hành động, lời nói tự nhiên khiến hình ảnh người bố hiện lên chân thực, sống động. Chính sự kết hợp hài hòa giữa kể, tả và biểu cảm đã tạo nên một câu chuyện ngắn gọn nhưng giàu sức lay động.

Truyện ngắn Bố tôi để lại trong lòng người đọc nhiều dư âm lắng đọng. Nó không chỉ ca ngợi tình cha con thiêng liêng, sâu nặng mà còn gửi gắm lời nhắn nhủ: hãy biết yêu thương, trân trọng, hiếu thảo với cha mẹ khi còn có thể. Với riêng em, câu chuyện gợi nhắc bản thân phải sống yêu thương, biết quan tâm, sẻ chia và dành sự kính trọng cho cha mẹ, những người đã hi sinh thầm lặng cho mình cả cuộc đời.

Bằng lối viết giản dị mà thấm thía, Nguyễn Ngọc Thuần đã đem đến cho người đọc một câu chuyện đời thường nhưng giàu ý nghĩa. Bố tôi là khúc ca ngợi tình phụ tử thiêng liêng, bất tử, đồng thời cũng là lời nhắc nhở đầy nhân văn: mỗi chúng ta hãy biết sống hiếu thảo, biết ơn cha mẹ, để tình cảm gia đình luôn là ngọn lửa ấm áp soi sáng cuộc đời.