Phân tích, đánh giá đoạn trích nhật kí "Mãi mãi tuổi hai mươi" của Nguyễn Văn Thạc

24.12.71

Gấp cuốn sách vào và suy nghĩ về Paven. Những trang cuối của tiểu thuyết để lại cho mình nhiều chấn động mạnh hơn cả. Mình chú ý nhiều đến bức ảnh Paven ngồi như một ông già, nhưng sôi sục ngọn lửa sống. Lúc ấy bến bờ biến và ánh nắng đã nhạt dần…

Cái gì nấp đằng sau con người ấy? Cái gì làm nên nghị lực phi thường và dễ hiểu của Paven? Thật dễ hiểu.

Sao Paven có niềm khao khát trở về đội ngũ như thế. Cuộc sống dồn anh vào góc tường và cánh tay thần chết đã lần đến cổ anh. Nhưng, anh vùng ra, vùng ra và trở về với ánh sáng mặt trời. Kiêu hãnh thay, người cộng sản Xô Viết ấy.

Dạo ấy Paven mới 24 tuổi. Ba năm của thời 20, anh đã sống say sưa, sống gấp gáp và mạnh mẽ. Cưỡi trên lưng con ngựa cụt tai trong lữ đoàn Buđionrú anh đã đi khắp miền đất nước. Cuộc sống của anh là một dòng mùa xuân bất tận giữa cuộc đời. Đó là cuộc sống của người Đảng viên trẻ tuổi, cuộc sống của một chiến sĩ hồng quân.

Mình thèm khát được sống như thế. Sống trọn vẹn cuộc đời mình cho Đảng, cho giai cấp. Sống vững vàng trước những cơn bão táp của cách mạng và của cuộc đời riêng.

Hôm nay, lần đầu tiên trong đời mình cảm thấy hổ thẹn với mọi người, hổ thẹn với Paven, Pavơlusa thân yêu. Mình chưa phải là một đảng viên!

Buổi chiều, đang họp A, anh Lộc gọi ra sân và hỏi mình có giấy cảm tình Đảng không. Lúc đó, chỉ hơi thoáng qua một ý nghĩ còn mờ nhạt. Sao mình tới giờ vẫn chưa thấy gần gũi với Đảng của Bác Hồ? Anh Lộc bỏ đi khi mình lắc đầu. Mình như có lỗi gì đó, cái lỗi rất lớn mà bấy lâu mình không biết.

Đảng viên. Một người Đảng viên. Paven là một người chân chính, một Đảng viên chân chính. Dĩ nhiên rồi, đó phải là người con của giai cấp, suốt đời trung thành với Đảng, và cống hiến cả đời mình cho cách mạng. Mà mình, dường như vẫn còn nhỏ lắm, trẻ con lắm, chưa là người lớn đâu Mình còn cá nhân lắm, nhỏ nhen và ti tiện. So bì thiệt hơn, đòi hỏi bao nhiêu thứ. Cuộc sống của mình không bằng 1% cuộc sống của Paven.

Còn lý lịch nữa. Lý lịch phải trong sạch, mình không biết có sao không – Dù sao, đó chỉ là điểm rất nhỏ – Cái cơ bản là mình có thật sự sống và làm việc như một Đảng viên chân chính hay không?

Sao trước kia mình không hề lúc nào nghĩ đến điều đó cả? Có phải vì mình thấy Đảng quá cao siêu và mình không thể nào với tới? Có phải vì mình kém nghị lực chiến đấu; kém tinh thần vươn lên và cam chịu sống cuộc đời riêng biệt, tẻ nhạt với những rung động êm đềm? Có phải vì mình thấy trước được những trở ngại không thể nào vượt qua được mà cảm thấy phiền lòng? Cảm thấy nhụt dần hứng thú hoạt động tập thể mà tuổi nhỏ rất nhiệt tình tham gia.

Anh Thoả hỏi nịnh trước kia có tham gia công tác Đoàn gì không? Mình lắc đầu, đoàn viên thường thôi – Dĩ nhiên có nhiều lý do, nhưng một phần do sự lười công tác.

Mình đổ đốn như vậy nữa đấy. Đổ đốn đến như thế nữa!

(Nguyễn Văn Thạc, Mãi mãi tuổi hai mươi, Nxb Thanh niên, Hà Nội, 2005, tr120)

Đề: Viết bài văn (khoảng 600 chữ )nghị luận phân tích đánh giá đoạn văn bản nhật kí. Từ đó nêu cảm nhận về cái tôi tác giả:

Dàn ý tóm tắt

I. Mở bài

1. Giới thiệu về tác phẩm và tác giả:

– Nhật ký “Mãi mãi tuổi hai mươi” của Nguyễn Văn Thạc, một trong những tài liệu cảm động về thế hệ thanh niên Việt Nam trong kháng chiến chống Mỹ.

– Đoạn trích thể hiện những suy tư sâu sắc về lý tưởng sống, phẩm chất người đảng viên, và sự tự vấn của tác giả.

2. Dẫn dắt vấn đề:

– Nhật kí là thể loại văn xuôi phi hư cấu, ghi chép những sự việc xảy ra hằng ngày, gây ấn tượng với người viết, thể hiện cái nhìn, suy nghĩ tư tưởng của người viết.

– Cái tôi trong Nhật kí của Nguyễn Văn Thạc mang dấu ấn đậm nét.

– Sự tự vấn của Nguyễn Văn Thạc trong đoạn nhật ký không chỉ bộc lộ cái tôi chân thành, khao khát sống cống hiến, mà còn phản ánh lý tưởng cao đẹp của một thế hệ thanh niên cách mạng.

II. Thân bài

1. Phân tích nội dung đoạn nhật ký

a. Cảm nhận về nhân vật Paven trong “Thép đã tôi thế đấy”:

– Hình tượng Paven là biểu tượng lý tưởng:

+ Một người đảng viên trẻ tuổi, kiên cường vượt qua nghịch cảnh, sống trọn vẹn cho lý tưởng cách mạng.

+ Tinh thần sống “say sưa, gấp gáp và mạnh mẽ” của Paven làm lay động sâu sắc Nguyễn Văn Thạc.

– Tác giả nhận ra sự đối lập giữa bản thân và Paven:Tự thấy hổ thẹn vì bản thân chưa đạt đến phẩm chất, lý tưởng cao đẹp của một người đảng viên.

b. Nhận thức sâu sắc về lý tưởng Đảng và cách mạng: Đảng là mục tiêu cao cả:

– Nguyễn Văn Thạc nhận thức rằng người đảng viên phải là hiện thân của sự trung thành, cống hiến trọn đời cho giai cấp và cách mạng.

– Sự hổ thẹn khi chưa là đảng viên trở thành động lực để tác giả tự hoàn thiện bản thân.

c. Sự tự vấn nghiêm khắc với bản thân:

– Thừa nhận những khuyết điểm cá nhân: Lười biếng, nhỏ nhen, thiếu nghị lực, chưa sống xứng đáng với lý tưởng cách mạng.

– Trăn trở về lý lịch, trách nhiệm và ý chí vươn lên trong cuộc sống.

d. Đặc điểm cái tôi tác giả trong đoạn trích:

+ Cái tôi tác giả là chàng trai trẻ giàu lí tưởng đang tham gia cuộc kháng chiến chống Mĩ giai đoạn cam go, ác liệt (1971)

+ Cái tôi mang những trăn trở về lẽ sống, về trách nhiệm của bản thân với Đảng, với đất nước; về khát vọng, hoài bão của bản thân: (sống như thế nào cho đúng?)

+ Cái tôi dằn vặt, day dứt bởi cho rằng bản thân chưa xứng đáng với lí tưởng. (so sánh mình với Paven…)

– Đó là biểu hiện của một tâm hồn yêu nước, sống có trách nhiệm và có lí tưởng.

2. Đánh giá đoạn nhật ký

a. Giọng văn chân thực, trữ tình và giàu cảm xúc:

– Lối viết nhật ký tự nhiên, gần gũi nhưng sâu sắc.

– Ngôn ngữ giàu tính biểu cảm, thể hiện tâm trạng vừa day dứt vừa khao khát vươn lên.

b. Ý nghĩa tư tưởng và giá trị nhân văn:

– Phản ánh khát vọng sống lý tưởng của thế hệ thanh niên trong bối cảnh chiến tranh khốc liệt.

– Sự tự vấn của Nguyễn Văn Thạc truyền cảm hứng mạnh mẽ về tinh thần tự hoàn thiện bản thân.

c. Nét độc đáo trong cách thể hiện cái tôi:

– Cái tôi chân thành, khiêm tốn: không ngại phê phán bản thân, thừa nhận yếu kém.

– Cái tôi giàu lý tưởng: luôn hướng đến hình mẫu lý tưởng cao đẹp.

– Nghệ thuật: ngôn ngữ độc thoại, tự vấn khơi gợi những suy tư trăn trở và sự đồng cảm ở độc giả; cảm xúc chân thành, mộc mạc.

3. Cảm nhận về cái tôi tác giả

a. Cái tôi giàu lý tưởng và trách nhiệm:

– Nguyễn Văn Thạc khao khát sống trọn vẹn cho cách mạng và giai cấp.

-Tự vấn nghiêm khắc để tìm cách vượt qua những yếu kém cá nhân.

b. Cái tôi nhạy cảm và chân thành:

– Bộc lộ tâm trạng xấu hổ, tự ti khi chưa đạt được phẩm chất người đảng viên.

– Lời lẽ tự nhiên, không tô vẽ, khiến người đọc cảm nhận được sự chân thực và gần gũi.

c. Cái tôi mang tầm vóc thế hệ:

Tác giả không chỉ trăn trở cho bản thân mà còn đại diện cho tâm tư của lớp thanh niên thời kỳ kháng chiến

III. Kết bài

1. Tổng kết nội dung đoạn nhật ký:

– Đoạn trích là minh chứng cho tinh thần sống lý tưởng và sự tự vấn sâu sắc của một người thanh niên trong thời chiến.

2. Đánh giá vai trò cái tôi của tác giả:

– Cái tôi chân thành, giàu lý tưởng của Nguyễn Văn Thạc không chỉ làm nên giá trị của nhật ký mà còn lan tỏa cảm hứng sống đẹp, sống cống hiến cho thế hệ sau.

– Qua sự tự vấn, tác giả khẳng định rằng chỉ có tự nhận thức và hoàn thiện bản thân mới giúp con người đạt đến tầm cao của lý tưởng sống.

Bài tham khảo:

Nhật ký Mãi mãi tuổi hai mươi của Nguyễn Văn Thạc là một tác phẩm đặc biệt, chứa đựng những suy tư, tình cảm và khát vọng cháy bỏng của một thế hệ thanh niên Việt Nam trong kháng chiến chống Mỹ. Qua từng trang viết, người đọc cảm nhận được một cái tôi chân thành, giàu nhiệt huyết và luôn tự vấn để hướng đến lý tưởng cao đẹp. Đoạn nhật ký ngày 24.12.71, với những suy nghĩ sâu sắc về hình tượng Paven trong Thép đã tôi thế đấy và sự tự vấn bản thân, đã bộc lộ rõ nét tinh thần sống lý tưởng và cái tôi giàu trách nhiệm của Nguyễn Văn Thạc.

Nhân vật Paven trong Thép đã tôi thế đấy hiện lên như một biểu tượng lý tưởng mà Nguyễn Văn Thạc vô cùng ngưỡng mộ. Paven là một đảng viên trẻ tuổi, một chiến sĩ kiên cường, sống hết mình cho lý tưởng cách mạng. Hình tượng này khiến tác giả không khỏi suy ngẫm: tại sao Paven có thể sống mãnh liệt đến vậy, tại sao anh ta có thể vượt qua mọi nghịch cảnh để vươn lên giữa những thử thách khắc nghiệt?

Những trang cuối của tiểu thuyết để lại trong Nguyễn Văn Thạc nhiều xúc cảm mạnh mẽ. Anh nhận thấy sự đối lập giữa bản thân và Paven: một bên là hình mẫu lý tưởng sống trọn vẹn cho cách mạng, một bên là một chàng trai trẻ còn nhiều khiếm khuyết. Chính sự đối lập này làm dấy lên trong Nguyễn Văn Thạc cảm giác hổ thẹn, thôi thúc anh nhìn lại bản thân và khát khao sống xứng đáng hơn.

Trong đoạn nhật ký, Nguyễn Văn Thạc nhận thức sâu sắc rằng Đảng không chỉ là mục tiêu cao cả mà còn là đích đến cho những người có lòng trung thành và khát vọng cống hiến. Tác giả cảm thấy hổ thẹn khi chưa là đảng viên – điều mà anh xem như một thiếu sót lớn trong cuộc đời. Từ sự tự vấn này, Nguyễn Văn Thạc không chỉ tự phê bình bản thân mà còn biến cảm giác hổ thẹn ấy thành động lực để thay đổi, để sống và làm việc đúng với lý tưởng mà anh luôn hướng tới.

Đoạn nhật ký bộc lộ một cái tôi đầy tính tự vấn. Nguyễn Văn Thạc không ngại thừa nhận những khuyết điểm của mình: sự lười biếng, nhỏ nhen, thiếu tinh thần trách nhiệm và chưa sống xứng đáng với lý tưởng cách mạng. Anh nhận ra bản thân còn nhiều yếu kém, từ những rung động cá nhân nhỏ bé đến việc chưa hết mình với hoạt động tập thể. Tuy nhiên, sự tự vấn này không nhằm chê trách bản thân mà là để thúc đẩy anh hướng đến sự hoàn thiện, khắc phục những khiếm khuyết để trở thành một con người sống có trách nhiệm và ý nghĩa hơn.

Cái tôi của Nguyễn Văn Thạc hiện lên rõ nét qua đoạn nhật ký. Đó là cái tôi của một chàng trai trẻ đầy trăn trở, sống trong hoàn cảnh chiến tranh ác liệt nhưng luôn mang khát vọng lớn lao. Anh không chỉ tự vấn về lẽ sống, trách nhiệm của mình với đất nước mà còn bày tỏ khát vọng sống xứng đáng với lý tưởng cách mạng. Những so sánh giữa mình và Paven, cùng sự dằn vặt khi chưa đạt được những phẩm chất cao quý, đã khắc họa một cái tôi chân thành, sâu sắc và giàu trách nhiệm.

Đoạn nhật ký sử dụng giọng văn mộc mạc, gần gũi nhưng rất sâu sắc, thể hiện một tâm trạng vừa day dứt vừa khao khát vươn lên. Ngôn ngữ giàu tính biểu cảm không chỉ truyền tải cảm xúc của tác giả mà còn khiến người đọc dễ dàng đồng cảm với những suy tư, trăn trở của anh.

Tác phẩm không chỉ là tiếng nói của riêng Nguyễn Văn Thạc mà còn phản ánh khát vọng sống lý tưởng của cả một thế hệ thanh niên Việt Nam trong hoàn cảnh chiến tranh. Đoạn nhật ký là lời nhắc nhở mạnh mẽ về tinh thần tự hoàn thiện bản thân, sống và cống hiến vì lý tưởng chung.

Cái tôi của Nguyễn Văn Thạc được thể hiện qua lối viết nhật ký độc thoại nội tâm. Tác giả không tô vẽ bản thân mà thành thực phê phán những khiếm khuyết của mình. Chính sự chân thành và khiêm tốn ấy đã tạo nên nét độc đáo trong cách thể hiện cái tôi, khiến người đọc dễ dàng cảm nhận được sự gần gũi và đồng cảm.

Nguyễn Văn Thạc là hiện thân của một thế hệ thanh niên Việt Nam giàu lý tưởng, khao khát sống trọn vẹn cho Đảng, cho giai cấp và đất nước. Anh luôn tự vấn, nghiêm khắc với bản thân để vươn tới sự hoàn thiện, vượt qua những giới hạn cá nhân.

Lời văn của Nguyễn Văn Thạc bộc lộ một tâm hồn nhạy cảm, chân thành. Sự xấu hổ, tự ti khi chưa đạt được những phẩm chất của một người đảng viên càng làm nổi bật khát vọng sống đúng với lý tưởng cao đẹp của anh.

Không chỉ phản ánh những trăn trở cá nhân, đoạn nhật ký còn đại diện cho tâm tư và suy nghĩ của cả một thế hệ thanh niên thời kỳ kháng chiến. Cái tôi của Nguyễn Văn Thạc không chỉ sống cho bản thân mà còn hướng tới những giá trị cao cả, góp phần vào sự nghiệp chung của dân tộc.

Đoạn nhật ký ngày 24.12.71 là minh chứng tiêu biểu cho tinh thần sống lý tưởng và sự tự vấn nghiêm khắc của Nguyễn Văn Thạc. Qua những suy tư chân thành và trăn trở sâu sắc, tác giả đã để lại bài học quý giá về tinh thần tự hoàn thiện bản thân, khát vọng sống và cống hiến vì lý tưởng. Nhật ký Mãi mãi tuổi hai mươi không chỉ là cuốn sách ghi lại cuộc đời của Nguyễn Văn Thạc mà còn là lời nhắn gửi đầy ý nghĩa đến thế hệ trẻ: chỉ có tự nhận thức và không ngừng phấn đấu, con người mới có thể sống trọn vẹn với những lý tưởng cao đẹp.