Phải chăng sự tử tế không phải là bản năng, mà là sự lựa chọn của mỗi người?

Dàn ý tóm tắt

I. Mở bài

Giới thiệu vấn đề nghị luận: Phải chăng sự tử tế không phải là bản năng, mà là sự lựa chọn của mỗi người

II. Thân bài

a. Giải thích:

– Tử tế: Có lòng tốt trong đối xử với nhau (Từ điển tiếng Việt, Hoàng Phê chủ biên, NXB Đà Nẵng 1998, tr.1037.).

– Bản năng: là những gì mang tính chất bẩm sinh, vốn có, không cần học tập hay rèn luyện..

Sự tử tế không phải là bản năng, mà là sự lựa chọn: Con người sinh ra vốn chưa phải là người tử tế. Sự tử tế chỉ được hình thành trong quá trình sống, nó phụ thuộc vào giáo dục, rèn luyện, mục đích, lí tưởng, phương châm sống của mỗi người.

b. Bàn luận:

– Nếu ý kiến đồng tình:

+ Mỗi con người đều có bản năng tốt, xấu. Để trở thành người tử tế, tốt đẹp thì con người phải được giáo dục, tu dưỡng, rèn luyện và sống có mục đích, lí tưởng…

+ Làm người tử tế chúng ta sẽ: có cảm xúc tích cực, hạnh phúc trong cuộc sống hàng ngày; duy trì những mối quan hệ tốt đẹp; tạo dựng niềm tin yêu của những người xung quanh; góp phần tạo nên một cộng đồng tốt đẹp, mang lại sự an lành và thân thiện;

+ Để sống tử tế chúng ta cần: có nhận thức đúng đắn về lối sống và cách ứng xử; phải chăm sóc và yêu thương bản thân; sống có mục tiêu, trân trọng giá trị của mình; có lòng chân thành và tôn trọng đối với mọi người; sẵn lòng giúp đỡ những người xung quanh khi cần thiết; có trách nhiệm với cộng đồng, xã hội…

+ Phê phán những người sống thiếu từ tế, thiếu trách nhiệm, vi phạm pháp luật, đạo đức, lối sống…

– Nếu ý kiến không đồng tình:

+ Phải lí giải được vì sao sự tử tế là do bản năng, mà không phải là lựa chọn của mỗi người ( Gợi ý: Con người sinh ra đã có sự tử tế, lựa chọn sống tử tế là không cần thiết, con người không cần giáo dục, tu dưỡng, rèn luyện…).

+ Phải có lập luận và dẫn chứng thuyết phục, phù hợp với chuẩn mực, đạo đức, pháp luật thì mới được chấp nhận.

– Nếu ý kiến vừa đồng tình, vừa không đồng tỉnh: HS chỉ ra chỗ đồng tình và không đồng tỉnh, biết lập luận thuyết phục.

– Bài học nhận thức và hành động:

+ Biết sống tử tế và trân trọng sự tử tế của mỗi người.

+ Sự tử tế chỉ có ý nghĩa khi con người sống chân thành, trao đúng người, đúng lúc, đúng giá trị.

+ Sự tử tế của con người bắt đầu từ việc có ý thức trách nhiệm với bản thân, sống có lí tưởng, khơi dậy đam mê, và khao khát cống hiến,…bằng những việc làm và hành động đúng đắn.

III. Kết bài

Khái quát vấn đề nghị luận.

Bài làm tham khảo

Trong hành trình dài của cuộc đời, con người luôn phải đối diện với những lựa chọn: chọn sống ra sao, ứng xử thế nào, trở thành người như thế nào. Một trong những câu hỏi khiến ta nhiều lần tự vấn chính là: Phải chăng sự tử tế không phải là bản năng, mà là sự lựa chọn của mỗi người? Đây không chỉ là vấn đề triết lí sống mà còn là thước đo nhân cách, là lời nhắc nhở về trách nhiệm của mỗi cá nhân trong cộng đồng nhân loại.

Theo Từ điển tiếng Việt của Hoàng Phê, “tử tế” là có lòng tốt trong đối xử với nhau. Đó là sự chân thành, thiện chí, là cách con người dành cho nhau sự tôn trọng, yêu thương, chia sẻ. Sự tử tế có thể hiện diện trong những điều giản dị nhất: một lời hỏi thăm, một cái nắm tay, một hành động nhường ghế trên xe buýt, hay một sự tha thứ đúng lúc.

Tuy nhiên, tử tế không phải là bản năng, tức không phải thứ có sẵn trong ta ngay từ khi sinh ra, giống như việc biết khóc khi đói hay biết sợ hãi trước nguy hiểm. Tử tế chính là lựa chọn: lựa chọn sống vì cái đẹp, cái thiện; lựa chọn đặt tình người lên trên ích kỉ; lựa chọn hành xử đúng với chuẩn mực đạo đức, pháp luật và lương tâm. Nó được hình thành trong quá trình trưởng thành, nhờ giáo dục, rèn luyện, và trải nghiệm.

Mỗi con người khi sinh ra đều mang trong mình cả mầm thiện và mầm ác. Không ai mặc định tốt hoàn toàn, cũng chẳng ai xấu tuyệt đối. Chính môi trường giáo dục, sự nuôi dưỡng, sự tự ý thức và rèn luyện bản thân mới quyết định ta chọn trở thành ai.

Người tử tế không phải lúc nào cũng dễ dàng. Giữa một xã hội đầy cám dỗ, ganh đua, ích kỉ, để giữ được sự tử tế, mỗi người phải có bản lĩnh, có lí tưởng và mục tiêu sống rõ ràng. Bởi tử tế không chỉ là cảm xúc thoáng qua, mà là thái độ sống kiên định. Chẳng hạn, một học sinh có thể chọn gian lận để đạt điểm cao, hoặc chọn trung thực để giữ vững nhân cách. Một người kinh doanh có thể chọn trục lợi bằng cách gian dối, hoặc chọn lương thiện để giữ lòng tin của khách hàng. Ở mỗi bước ngoặt, tử tế đều cần một sự lựa chọn.

Khi sống tử tế, con người nhận lại nhiều giá trị tốt đẹp. Trước hết, đó là niềm hạnh phúc và bình an trong tâm hồn. Người tử tế dễ cảm thấy vui vẻ, thanh thản, vì họ sống hòa hợp với lương tâm. Thứ hai, sự tử tế nuôi dưỡng những mối quan hệ bền chặt. Một lời nói chân thành, một hành động vị tha có thể gắn kết con người lại gần nhau hơn. Thứ ba, sự tử tế góp phần xây dựng một xã hội văn minh, nhân ái. Một cộng đồng trong đó con người biết quan tâm, chia sẻ sẽ trở thành nơi đáng sống, tràn đầy hi vọng.

Thực tế cuộc sống có rất nhiều minh chứng: Những người hùng thầm lặng trong đại dịch, sẵn sàng hi sinh lợi ích cá nhân để bảo vệ cộng đồng; những cá nhân làm thiện nguyện ở vùng cao, vùng lũ; hay đơn giản là những người trẻ nhặt rác ở công viên, hiến máu nhân đạo. Tất cả họ đã chọn sống tử tế và gieo mầm thiện lành cho xã hội.

Bên cạnh những người sống tử tế, vẫn còn không ít người chọn con đường ngược lại: vô cảm, ích kỉ, thậm chí tàn nhẫn. Họ đặt lợi ích cá nhân lên trên tất cả, sẵn sàng lừa lọc, chèn ép, làm tổn thương người khác. Chính sự thiếu tử tế ấy khiến xã hội rơi vào nhiều bi kịch: bạo lực gia đình, tham nhũng, gian dối trong kinh doanh, thờ ơ trước nỗi đau của đồng loại. Những con người ấy đáng bị phê phán và nhắc nhở, bởi họ quên mất rằng sự tử tế cũng là một cách giữ gìn phẩm giá con người.

Có ý kiến cho rằng tử tế là bản năng, rằng con người sinh ra vốn hiền lành, lương thiện, nên chẳng cần lựa chọn. Song thực tế không hoàn toàn đúng như vậy. Nếu tử tế là bản năng, thì hẳn thế giới đã không còn chiến tranh, hận thù, ích kỉ. Chính vì thế, chúng ta phải thừa nhận: tử tế chỉ thực sự tồn tại khi con người có ý thức lựa chọn và kiên định với lựa chọn ấy.

Trước hết, mỗi chúng ta cần nhận thức rằng sự tử tế là giá trị quý báu, cần được nuôi dưỡng và rèn luyện. Tử tế không phải điều gì xa xôi mà bắt đầu từ những việc rất nhỏ: biết nói lời cảm ơn, xin lỗi; biết sẻ chia niềm vui, nỗi buồn; biết giúp đỡ khi người khác khó khăn. Tiếp theo, ta cần sống có mục tiêu, lí tưởng, để mỗi hành động tử tế không chỉ dừng lại ở cảm tính, mà gắn với trách nhiệm. Hãy chăm sóc và yêu thương bản thân, bởi chỉ khi mạnh mẽ, ta mới có thể trao đi sự tử tế đúng lúc, đúng người, đúng giá trị. Cuối cùng, tử tế không phải để được ghi nhận, mà để ta sống xứng đáng với con người mình. Đừng coi tử tế là một sự ban phát, mà hãy xem đó là bổn phận tự nhiên của một trái tim biết rung động.

Như vậy, sự tử tế không phải là bản năng, mà là sự lựa chọn có ý thức của mỗi người. Chúng ta có thể chọn thờ ơ hay quan tâm, ích kỉ hay sẻ chia, dối trá hay chân thành. Mỗi lựa chọn ấy định hình nhân cách ta và quyết định bộ mặt của xã hội. Thế giới sẽ trở nên tốt đẹp hơn nếu mỗi chúng ta chọn sống tử tế, từ những điều bình dị nhất trong đời thường. Bởi suy cho cùng, tử tế chính là ngôn ngữ chung của trái tim – thứ làm nên nhân tính và vẻ đẹp đích thực của con người.