101 nhận định về truyện ngắn của học sinh giỏi Quốc gia

1. Nhà văn Nga Lêônit Lêônôp có viết: “Mỗi tác phẩm là một phát minh về hình thức và một khám phá về nội dung”.

2. Muốn vậy, nhà văn không chỉ là “người thợ khéo tay, làm theo một vài kiểu mẫu đưa cho”, mà phải biết “đào sâu, biết tìm tòi, khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những gì chưa ai có” (Nam Cao).

3. “Giá trị của một tác phẩm nghệ thuật trước hết là ở giá trị tư tưởng của nó. Nhưng là tư tưởng đã được rung lên ở các cung bậc của tình cảm, chứ không phải tư tưởng nằm thẳng đơ trên trang giấy. Có thể nói, tình cảm của người viết là khâu đầu tiên và là khâu sau cùng trong quá trình xây dựng một tác phẩm nghệ thuật”.

4. “Văn chương chỉ dung nạp những người biết đào sâu, biết tìm tòi, biết khơi những nguồn chưa ai khơi, và sáng tạo những gì chưa ai có” (Nam Cao).

5. C.Mac có lần nhấn mạnh: Nói quy luật của văn học là quy luật của cái đẹp.

6. Renkle đã có một lời khuyên chân tình rằng, anh hãy đối diện với lòng mình vào đêm khuya thanh vắng, để tự trả lời câu hỏi: Ta có thể không viết được không? Nếu không viết liệu ta có chết không? Chỉ khi nào trả lời được câu hỏi ấy, anh hãy viết.

7. Biê-lin-xki cho rằng: “Cái đẹp là điều kiện không thể thiếu được của nghệ thuật. Nếu thiếu cái đẹp thì không có, không thể có nghệ thuật”.

8. “Văn học chân chính ngay cả khi nói về cái xấu, cái ác cũng chỉ nhằm thể hiện khát vọng về cái đẹp, cái thiện”.

9. Các Mác quan niệm: “sự tồn tại của mọi người chính là quá trình sống thực tế của họ”.

10. M. Go-rơ-ki thì “văn học là nhân học”.

11. Ở một góc độ khác, cần phải nhớ rằng, một trong bốn biểu hiện quen thuộc nhất của chủ nghĩa nhân đạo (humanisme) là lên án, tố cáo những thế lực đen tối chà đạp lên quyền sống, lên thân phận con người. Một trong những nội dung của chủ nghĩa này là phê phán cái xấu, cái ác.

12. Từ góc độ mỹ học, có thể nhìn nhận cái xấu, cái ác như những phạm trù thẩm mĩ cục bộ – với cái đẹp – mang ý nghĩa khái quát, là hạt nhân của mỹ học, cái mà để chính xác nên gọi là cái thẩm mỹ (aesthetic). Có thể nói, cái xấu, cái ác cũng là một phần tạo nên cái thẩm mỹ, là một biện chứng của cái đẹp (cục bộ).

13. Và cũng như A Rít-xtốt nói, có khả năng “thanh lọc” (catharsis) tâm hồn con người. Ông viết trong Thi học: “…với những tình tiết làm thức tỉnh tình thương và sự sợ hãi, và qua đó, thực hiện sự thanh lọc đối với những cảm xúc ấy”.

14. Marcel Proust tuyên bố: Mỗi lần một nghệ sĩ lớn xuất hiện sẽ là một lần thế giới được tạo lập lại.

15. “Viết văn, cũng chừng ấy kí tự, từng ấy con chữ, mỗi nhà văn sáng tạo ra một thế giới của riêng mình. Thế giới của riêng mình nhưng lại không chỉ cho riêng mình”.

16. “Nhà văn phải mở hồn ra đón nhận những vang động của đời” (Nam Cao).

17. Bàn về chức năng của văn học nghệ thuật, Nguyên Ngọc cho rằng: Nghệ thuật là phương thức tồn tại của con người, giữ cho con người mãi mãi là con người, không sa xuống thành con vật và cũng không thành những ông thánh vô bổ vô duyên. Nghệ thuật là sự vươn tới, sự hướng về, sự níu giữ mãi mãi tính người cho con người. Cái cốt lõi của nghệ thuật là tính nhân bản.

18. “Nhìn thấy cái khác thường trong cái bình thường và trong cái khác thường nhìn thấy cái bình thường.” (Pautopxki).

19. Nhà văn Secnuxepki từng bộc bạch: “Những kết luận khoa học như những thỏi vàng chỉ lưu hành trong phạm vi nhỏ hẹp, còn tri thức từ các tác phẩm văn học như những đồng tiền nhỏ dễ dàng lưu thông, len lỏi đến mọi người”

20. “Không nên nhất thiết trói buộc truyền ngăn vào những khuôn mẫu gò bó. Truyện ngắn vốn nhiều vẻ, có truyện viết về cả một đời người, lại có truyện chỉ ghi lại một giây phút thoáng qua”

(Nguyên Ngọc)

21. “Theo tôi quan niệm truyện ngắn phải có “chuyện” tức có thể kể lại cho người khác nghe được. Mà muốn kể, câu chuyện phải chặt chẽ, hấp dẫn. Yêu cầu bố cục đặt ra từ đây”

(Nguyễn Quang Sáng)

22. “Theo tôi hiểu thì mọi truyện ngắn chỉ chứa đựng một tình thế như thế nào đó đã xảy ra trong đời sống, nếu có đến hai tình thế trở lên, truyện ngắn sẽ bị phá vỡ.”

(Nguyễn Kiên)

23. “Bắt đầu viết truyện, tôi cố gắng tìm ra một cái tứ. Nó là cái gì ư, nó là chủ đề đấy, nhưng đã gắn với hình ảnh, với chất liệu”

(Ma Văn Kháng)

24. “Nhưng viết cách nào thì viết, truyện ngắn cũng như mọi thể tài văn học khác, là một phương tiện để nhà văn tiếp xúc với đời giá. Sau cùng văn là sự đối thoại giữa người đọc và người viết. Truyện ngắn phải mang đậm dấu ấn của tác giả, biểu hiện sự tồn tại của tác giả. Đầu tiên, trước hết là tấm lòng đằm thắm của anh, sau đó là bút pháp, giọng nói, nhịp điệu câu chuyện của anh, những “cái áo” “làn da” của tấm lòng tác giả. Nếu không có gì đó nói, làm sao anh nâng nổi ngôi bút của anh cho được?

(Nguyễn Thành Long)

25. “Với tôi, thường cốt truyện không thành vấn đề lắm. Và cả nhân vật nữa, giữa nhân vật và tôi không có những phân biệt đáng kể. Tôi không bám vào hiện tượng quan sát được, mà thường ướm mình vào nhân vật, không giả sử mình đóng vai người khác sẽ ra sao, mà thường giả sử trong trường hợp đó, mình sẽ xử sự ra sao. Tôi muốn huy động vai trò của bản thân tới mức cao nhất. Và mỗi truyện ngắn trở thành một mảnh của sự phân thân”

(Đỗ Chu)

26. “Từ nguyên mẫu đến nhân vật, có sự tái tạo của nhà văn. Đây là một điều quan trọng. Trong tác giả, hình tượng nhân vật dần dà dậy lên một đời sống riêng, nó gồm những nét chủ yếu trong thực tế, cũng đồng thời lại óng ả lên những sắc thái mới, khiến cho đẹp đẽ hơn, thân thiết hơn. Cái gì đã xảy ra vậy? Nhà văn hồi tưởng lại một hình ảnh cụ thể. Những cái hình ảnh ấy đã trở thành một kỷ niệm, một mảnh của quá khứ, của tâm hồn. Nó lại giữ được đến những khi kỷ niệm khác vang vọng, giao lưu, bồi đắp; đó những tình cảm, suy nghĩ cũ, mới; do những ước vọng ấm áp thiết tha; tóm lại, do cả cuộc đời, sự từng trải của tác giả.

(Nhà văn Bùi Hiển)

27. “Về mặt nội dung cũng như về tư tưởng, truyện ngắn không có gì khác tiểu thuyết. Nó cũng phải nói những gì cần thiết cho nó, chỉ có điều do ngắn, nên khó hơn. Truyện ngắn đòi hỏi sự nghiêm khắc, sự chính xác trong hình thức. Truyện ngắn đòi hỏi một công phu lao động lớn. Đây là chỗ đánh dấu trình độ nghệ thuật một nền văn học. Nhà văn cần phải cảm thấy vinh dự khi thấy mình trước tiên là một người viết truyện ngắn.”

(Nhà văn Liên Xô Alexandr Fadeev)

28. “Truyện ngắn là một hình thức nghệ thuật khó khăn bậc nhất. Trong các tác phẩm thể tài lớn, chúng ta có thể “đơn” cho độc giả “no” với những món sang đại loại như miêu tả cho thật sinh động, đối thoại cho thật sắc,… Còn như trong truyện ngắn, tất cả như trong bàn tay anh. Anh phải thông minh, như anh đã phải biết. Bởi lẽ, hình thức nhỏ không có nghĩa là nội dung không lớn lao. Anh phải viết một cách ngắn gọn, như nhà thơ làm thơ tuyệt. Nhưng ngắn gọn đây là ngắn gọn tập trung tài liệu, lựa chọn những gì cần viết. Về mặt kiến tạo, truyện ngắn cần phải có những dấu phẩy, những chữ “nhưng”. Cần phải có những tác phẩm trọn vẹn. Truyện ngắn là một trường học tốt nhất đối với các nhà văn”

(Aleksey Nikolayevich Tolstoy)

29. “Muốn tạo nên một đêm trăng, anh nói đến nào là bầu trời trong, ánh mây bạc, ánh trăng dịu dàng, tiếng đàn văng vẳng…, viết xong thấy chán ngấy không thể chịu được, trong khi một nhà văn khác chỉ nhắc đến một mảnh chai lấp loáng bên đường là người ta biết có trăng sáng.”

(Nguyễn Đình Thi)

30. “Tình huống là cái sống còn của truyện ngắn”

(Nguyễn Minh Châu)

31. “Tình huống truyện như một thứ nước rửa ảnh làm nổi hình nổi sắc nhân vật”

Nguyễn Đăng Mạnh)

32. “Xem văn vẻ tự nhiên của trời đất xưa nay, có thể ngộ ra phép kết cấu của người viết văn. Văn tự nhiên như núi sông thường thấy, nhìn đầu biết cuối sẽ ứng theo, nhìn cuối lại ứng với đầu, nhìn giữa lại ứng cả đầu với cuối, đó há không phải là kết cấu tuyệt diệu hay sao?”

(Mao Tôn Cương)

33. “Những chi tiết hay đến mấy đi chăng nữa mà không phục vụ chủ đề, thì cũng trở nên vô ích”

(Nhà văn Vũ Thị Thường)

34. “Nhân vật là trụ cột của sáng tác, phải chuẩn bị nhân vật trước tiên”

(Tô Hoài)

35. Có thể vì một truyện ngắn hay như một thứ quà có nhiều vỏ, luôn luôn làm cho đứa trẻ háu ăn bị “nhỡ tàu”. Mỗi lần bóc ra một lớp vỏ, người đọc thở phào thế là xong mọi chuyện, chắc là không phải chỉ đợi gì nữa, thì một lớp vỏ khác lại hiện ra. Hành động bên trong của truyện cần phải phát triển một cách kín đáo, trong từng câu văn, luôn luôn nó cần được bao phủ bằng những gì bề ngoài, để rồi, rút cục, những cái bề ngoài này lại góp vào việc giúp cho người đọc hiểu ra sự kiện chủ yếu. Đó chính là thứ vỏ lần lần giúp ta thấy rõ cái quả ẩn mãi bên trong.

(Juan Bosch – nhà văn Trung Mỹ)

36. “Truyện ngắn dường như là đứa con tất yếu của người mẹ thơ và người cha văn xuôi. Nó là thơ viết bằng văn xuôi, bề ngoài mang tính cha mà bề trong mang tình mẹ”

(Phạm Thị Hoài)

37. “Tôi thường hình dung thể loại truyện ngắn như mặt cắt giữa một thân cây cổ thụ : Chỉ liếc qua những đường vân trên cái khoanh gỗ tròn tròn kia, dù sau trăm năm vẫn thấy cả cuộc đời của thảo mộc”

(Nguyễn Minh Châu)

38. “Nhân vật là nơi duy nhất tập trung tất thảy, giải quyết hết thảy trong một sáng tác”

(Tô Hoài)

39. “Toàn truyện ngắn phải là vòng tròn khép kín, không dài quá, không ngắn quá, không xô đẩy xộc xệch, thậm chí không thừa một chi tiết”

(Ma Văn Kháng)

40.”Văn học là một sự chiêm nghiệm những đau khổ của con người”.

(Nguyễn Huy Thiệp)

41.”Văn học giúp con người hiểu được bản thân mình, nâng cao niềm tin vào bản thân và làm nảy nở ở con người khát vọng hướng tới chân lý” (M. Gorki).

42.”Văn học thực chất là cuộc đời. Văn học sẽ không là gì cả nếu không vì cuộc đời mà có” (Tố Hữu).

43.”Văn học là một sự chiêm nghiệm những đau khổ của con người” (Nguyễn Huy Thiệp)

45. Tố Hữu từng chia sẻ “Khi có cái gì nghĩ ngợi chất chứa trong lòng không nói ra không chịu được thì tôi viết”

46. “Sáng tạo văn học có thể do đòi hỏi cuộc sống nhưng trước hết phải do nhu cầu của nhà văn”

47. “Văn chương bất hủ từ cổ chí kim đều ra đời từ huyết lệ”

(Lâm Ngữ Đường).

“Xúc cảm của nhà văn Thạch Lam thường bắt nguồn và nảy nở lên từ những chân cảm đối với những con người ở tầng lớp dân nghèo. Thạch Lam là một nhà văn quý mến cuộc sống, trang trọng trước sự sống của mọi người xung quanh. Ngày nay đọc lại Thạch Lam, vẫn thấy đầy đủ cái dư vị mà nhã thú của những tác phẩm có cốt cách và phẩm chất văn học”.

(Nguyễn Tuân)

“Đối với con người,sự thực đôi khi nghiệt ngã,nhưng bao giờ cũng dũng cảm củng cố trong lòng người đọc niềm tin ở tương lai. Tôi mông muốn những tác phẩm của tôi sẽ làm cho con người tốt hơn,tâm hồn trong sạch hơn, thức tỉnh tình yêu đối với con người và khát vọng tích cực đấu tranh cho lí tưởng nhân đạo và tiến bộ của loài người”

(Sôlôkhôp)

“Trong cái vội vã cẩu thả của những tác phẩm xuất bản gần đây, những sản phẩm đã hạ thấp văn chương xuống mực những tác phẩm đua đòi, người ta lấy làm sung sướng khi thấy một nhà văn kính trọng và yêu mến cái đẹp, coi công việc sáng tạo là một công việc quý báu và thiêng liêng” (Nguyễn Tuân)

51.”Niềm vui của những người nghệ sĩ chân chính là niềm vui của những người biết vươn tới tương lai” (Pauxtôpxki)

52.”Người tạo lên tác phẩm là tác giả nhưng người quyết định số phận tác phẩm lại là độc giả?” (M. Gorki)

53. “Nhà văn là người cho máu” (Elsa Triolet)

54. “Nhà văn là một nỗi đau” (Nhà văn hào người Đức, Ghersen)

55. Nhà văn khai thác kiệt cùng cái “con người bên trong con người” (Bakhtin)

“Con hãy lắng nghe nỗi buồn của cành cây héo khô, của chim muông què quặt, của hành tinh lạnh ngắt. Nhưng trước hết, con hãy lắng nghe nỗi buồn của con người” (Nadim Hikmet)

Nhà văn là người thầm lặng “đứng về phe nước mắt” (Dương Tường)

“Nhà văn phải đứng trong lao khổ, mở hồn ra đón lấy mọi vang động của cuộc đời” (Nam Cao)

“Văn chương cần cho những ai muốn có cuộc sống tốt đẹp hơn” (Đoàn Cẩm Thi)

“Nước mắt chảy ra bên ngoài là thường thôi, có những thứ nước mắt không chảy ra như thế” (Nguyễn Ngọc Tư)

Nghệ thuật là thứ “chống lại định mệnh” (Maurois)

“Văn học nằm ngoài định luật của sự băng hoại. Chỉ mình nó không thừa nhận cái chết” (Nhà văn Sedrin)

“Làm một thầy thuốc kê đơn bốc thuốc bậy chỉ giết chết có một người, làm một viên võ tướng điều binh khiển tướng bậy chỉ nướng hết một đạo quân còn làm một nhà văn viết bậy có thể gây tác hại đến hai ba thế hệ” (Lỗ Tấn)

“Văn chương không phải là công cụ thích hợp để thay đổi tình thế ngay tại lúc này. Nếu bạn muốn thay đổi tình thế hãy đi ra đường. Văn chương với tôi liên quan tới một sự thay đổi quan trọng hơn. Đó là sự thay đổi mạnh mẽ trong tư tưởng và tình cảm, trong cách nhìn, cách nghĩ, cách hành động của chúng ta” (Nhà phê bình Alaa AI Aswany)

“Người nghệ sĩ chân chính là một nhà nhân đạo từ trong cốt tuỷ” (Sê – khốp)

“Nhà văn là người thư kí trung thành của thời đại” (Ban – dắc)

“Văn chương giúp người ta hiểu một quốc gia, nắm bắt một dân tộc” (Maxim Gorky)

“Có phải hương thời gian

Ướp trên trang giấy cũ

Dắt ta vào cõi những thế kỉ xa xưa

Cho ta nhập với những hồn sâu thẳm

Sáng long lanh ánh sáng những thiên hà”

(Vũ Quần Phương)

“Tác phẩm nghệ thuật sẽ chết nếu nó miêu tả cuộc sống chỉ để miêu tả, nếu nó không phải là tiếng thét khổ đau hay lời ca tụng hân hoan, nếu nó không đặt ra những câu hỏi hoặc trả lời những câu hỏi đó” (Nhà phê bình người Nga Bêlinxki)

“Đọc văn là một cách để con người mở rộng chiều kích tồn tại của mình, sống nhiều cuộc đời khác nhau, thông qua những mối tương giao với tinh thần nhân loại” (Huỳnh Như Phương)

“Trách nhiệm của nhà văn là khơi dòng sông văn học đổ ra đại dương nhân bản mênh mông” (Lã Nguyên)

“Mỗi trang văn đều soi bóng thời đại mà nó ra đời” (Tô Hoài)

“Cuộc sống là nơi bắt đầu cũng là nơi đi đến của văn học” (Tố Hữu)

“Cái bình thường là cái chết của nghệ thuật” (Victor Hugo)

“Văn chương giúp ta trải nghiệm cuộc sống ở những tầng mức và những chiều sâu đáng kinh ngạc. Nó giúp con người sống “ra người” hơn, sống tốt hơn, nếu ta biết tìm trong mỗi quyển sách những vệt sáng, những nguồn sáng soi rọi vào những góc khuất của cuộc đời và của con người.” (Thanh Thảo)

“Thơ ca là sự hiện thân cho những gì thầm kín nhất của con tim, thiêng liêng nhất của tâm hồn con người và cho những hình ảnh tươi đẹp nhất, âm thanh huyền diệu nhất trong thiên nhiên” (Lamactin)

Nghệ thuật muôn đời “ra đời giữa cái vui buồn của loài người” (Hoài Thanh)

“Văn học là con đẻ của đời sống” (Chế Lan Viên)

“Một cuộc thám hiểm thật sự không phải ở chỗ cần một vùng đất mới mà cần một đôi mắt mới” (Marcel Proust)

“Tác phẩm văn học lớn hấp dẫn người ta bởi cách nhìn nhận mới, tình cảm mới về những điều, những việc mà ai cũng biết cả rồi.” (Nguyễn Đình Thi)

“Đừng nói: Trao cho tôi đề tài/ Hãy nói: Trao cho tôi đôi mắt” (Raxun Gamzatov)

“Mỗi con người đều mang trong mình nhiệm vụ của người nghệ sĩ” (M. Gorki)

“Chỉ có người nào nói được với mọi người những điều mới mẻ, có ý nghĩa và thú vị, nhìn thấy những gì mà người khác không nhận ra người đó mới có thể là nhà văn” (Pautopxki)

“Cái bình thường là cái chết của nghệ thuật” (Victor Hugo)

“Điều kì diệu nhất của văn chương là làm con người ta như thấy được sự sinh thành của bản thân đời sống” (Nguyễn Minh Châu)

“Một nhà văn có tài luôn để lại dấu ấn riêng trên từng trang viết. Các anh hãy học tập tất cả những nhà văn có phong cách điêu luyện, nhưng anh hãy tìm lấy một nốt nhạc lời ca cho riêng mình” (Garki)

“Lúc tôi viết, tôi cố định lại hình dáng và tiếng nói của mình, lấy lại những màu sắc vốn có. Duy nhất, lúc đó, chỉ còn lời thì thầm… Hãy kể câu chuyện này. Hãy kể câu chuyện này…” (Nguyễn Ngọc Tư)

“Cái quan trọng Trong tài năng văn học là tiếng nói của mình, là trong bất kỳ người nào khác” (Tuốc – ghê – nhép)

“Một tác phẩm thật giá trị, phải vượt lên bên trên tất cả bờ cõi và giới hạn, phải là một tác phẩm chung cho cả loài người. Nó phải chứa đựng một cái gì lớn lao, mạnh mẽ, vừa đau đớn lại vừa phấn khởi. Nó ca tụng lòng thương, tình bác ái, sự công bình… Nó làm cho người gần người hơn.” (Nam Cao)

“Ai bảo dính vào duyên bút mực/ Suốt đời mang lấy số long đong” (Nguyễn Bính)

Nếu không sống sâu với đời, không “quan hoài với số phận và hạnh phúc của người xung quanh” (Nguyễn Minh Châu) thì sao nhà văn có thể sáng tác?

“Tôi viết vì tôi buồn khổ. Tôi viết vì đó là cách chống lại sự buồn khổ” (Mario Vargas Llosa)

“Nghệ thuật không cần phải là ánh trăng lừa dối, nghệ thuật không nên là ánh trăng lừa dối. Nghệ thuật có thể chỉ là tiếng đau khổ kia, thoát ra từ những kiếp sống lầm than” (Nam Cao)

“…người đọc không còn tiếp nhận ngay một thế giới đã hoàn hảo, đầy đủ, đóng kín đối với anh ta nữa, mà ngược lại anh ta phải tham gia vào việc sáng tác, đến lượt mình, anh ta cũng phải sáng tạo tác phẩm – và cả thế giới nữa – và như vậy tức là anh ta học cả việc sáng tạo cuộc đời mình” (Grillet)

“Văn chương sinh ra do nhu cầu được đền bù của con người”

96.“Văn chương giữ cho con người mãi là con người, không sa xuống thành

(Nguyên Ngọc)

“Văn học là một cuộc thám hiếm sự thật” (Franz Kafka)

“phù phiếm văn chương nước bọt ngôn từ” (Chế Lan Viên)

“Đứng trước ranh giới sự sống và cái chết, nhân loại có cần đến văn chương nữa không?”

(Nhà giáo Huỳnh Như Phương)

“Văn chương muôn đời cũng là một “ngọn lửa” như vậy, chúng “làm tan chảy những bức tường thép mà mỗi người tự dựng nên” (Nguyễn Ngọc Tư), kết nối và chia sẻ với “muôn trái tim người” (Lưu Quang Vũ),