Rèn kĩ năng viết bài văn nghị luận về một vấn đề cần giải quyết

Dàn ý tóm tắt

1/ Thế nào là vấn đề cần giải quyết?

Vấn đề cần giải quyết là vấn đề mang đến những tác động tiêu cực trong đời sống của con người hoặc vấn đề còn tồn đọng những điều chưa được như mong đợi.
Ví dụ: lãng phí thời gian, bạo lực học đường, bảo vệ môi trường, tinh thần tự lập,….

2/ Mục đích, trọng tâm kiểu bài

– Mục đích : thuyết phục người đọc, người nghe tán thành và thực hiện những giải pháp mà người viết đưa ra để giải quyết vấn đề.

– Trọng tâm : đề xuất giải pháp để giải quyết vấn đề đặt ra.

3/ Dàn ý chung

a/ Mở bài : giới thiệu vấn đề, sự cần thiết phải giải quyết vấn đề.

b/ Thân bài :

– Luận điểm 1: Phân tích vấn đề (lí do đề xuất giải pháp): Giải thích vấn đề, thực trạng của vấn đề, những tác động tích cực/ tiêu cực của vấn đề với đời sống, nguyên nhân của vấn đề,….

– Luận điểm 2: Đề xuất giải pháp để giải quyết vấn đề. Nêu y kiến trái chiều và phản bác (nếu có) nhằm củng cố cho lập luận của bản thân về vấn đề.

c/ Kết bài : khẳng định lại tầm quan trọng của việc giải quyết vấn đề + bài học cho bản thân.

4/ Những lưu ý cơ bản

– Tuỳ từng vấn đề cụ thể mà đưa ra hướng phân tích cho phù hợp. Chẳng hạn đề bài yêu cầu “Suy nghĩ về việc giữ gìn nguồn nước sạch cho hôm nay và mai sau” thì luận điểm phân tích sẽ triển khai các ý : giải thích thế nào là nguồn nước sạch?, vai trò của nguồn nước sạch?, thực trạng nguồn nước sạch hiện nay? Trên cơ sở đó, đề xuất giải pháp để giữ gìn, bảo vệ nguồn nước sạch. Còn nếu đề bài yêu cầu “Suy nghĩ về vấn đề lãng phí thời gian của bạn trẻ hiện nay ” thì luận điểm phân tích sẽ là : giải thích thế nào là lãng phí thời gian?, thực trạng lãng phí thời gian ở bạn trẻ? nguyên nhân và hậu quả của nó?

Như vậy có nghĩa là các bạn học sinh cần linh hoạt trong tổ chức ý cho bài viết, sao cho có sự kết nối chặt chẽ: nêu được lí do đề xuất giải pháp (luận điểm 1) và những giải pháp để giải quyết vấn đề (luận điểm 2).

– Trình bày giải pháp là luận điểm trọng tâm cần phải viết sâu, giải pháp phải có tính khả thi; tránh chỉ liệt kê giải pháp, cần phải lí giải vì sao giải pháp đó quan trọng.

– Giữ văn phong nghị luận : rõ ràng, rành mạch, có sức thuyết phục; ránh sáo rỗng, chung chung; Có thể dùng một số câu ngắn, dứt khoát để tăng sức mạnh lập luận.

– Vấn đề cần giải quyết trong đời sống xã hội phải được nêu bằng một câu cụ thể để làm căn cứ triển khai bài viết.

– Các khía cạnh của vấn đề phải được thể hiện bằng các luận điểm. Ý kiến trái chiều thường do người viết dự kiến, hình dung nhưng cần hợp lí nhằm củng cố sự đúng đắn của quan điểm cần khẳng định.

– Vấn đề nêu ra để bàn luận có thể là tích cực hoặc tiêu cực. Nếu là vấn đề tích cực, cần nêu giải pháp phát huy; nếu là vấn đề tiêu cực, cần đề xuất giải pháp hạn chế, loại bỏ. Đó phải là những giải pháp có tính khả thi.

5/ Bài tập vận dụng

Bài 1. Hiện nay có một số thanh thiếu niên không nghe lời khuyên răn dạy bảo của cha mẹ. Viết bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) đề xuất những giải pháp để khắc phục vấn đề trên.

1/ Mở bài: Giới thiệu vấn đề cần nghị luận, nêu tầm quan trọng của việc giải quyết vấn đề.

Ví dụ: Trong cuộc sống gia đình, cha mẹ luôn là những người dành nhiều tình thương, sự quan tâm và dạy dỗ con cái bằng tất cả trách nhiệm. Thế nhưng, thực tế hiện nay có không ít bạn trẻ lại tỏ ra chống đối, thờ ơ hoặc phớt lờ trước những lời khuyên răn, nhắc nhở của cha mẹ. Đây là một vấn đề đáng lo ngại, bởi nếu không được giải quyết kịp thời sẽ gây ra khoảng cách trong gia đình và ảnh hưởng xấu đến sự hình thành nhân cách của thế hệ trẻ.

2/ Thân bài: (Triển khai vấn đề phải có sự kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và bằng chứng)

a/ Giải thích vấn đề: Không nghe lời khuyên răn, dạy bảo của cha mẹ là hiện tượng con cái không làm theo những yêu cầu mà cha mẹ đặt ra, cãi lại hoặc thờ ơ, phớt lờ lời nói của cha mẹ

b/ Phân tích vấn đề (Lí do đề xuất giải pháp)

– Hiện trạng: Hiện nay rất nhiều thanh thiếu niên ở tuổi mới lớn không nghe lời cha mẹ, không hợp tác; phản ứng tiêu cực trước những lời nói của cha mẹ. Từ đó dẫn đến bất đồng về quan điểm, suy nghĩ, tạo khoảng cách giữa cha mẹ và con cái.

– Nguyên nhân: Thanh thiếu niên ở tuổi mới lớn có tâm lí thích khẳng định cái tôi của bản thân, có những nhu cầu và mong muốn riêng; bị ảnh hưởng bởi bạn bè xấu, mạng xã hội, trào lưu sống lệch lạc; cha mẹ áp đặt, ít lắng nghe, không hiểu tâm lí tuổi mới lớn; thiếu thời gian dành cho con cái,….

– Hậu quả: Mất đi sự gắn bó và niềm tin giữa cha mẹ và con cái, gia đình rơi vào trạng thái căng thẳng; dễ dẫn đến các hành vi lệch chuẩn, ảnh hưởng xấu đến sự phát triển nhân cách của thanh thiếu niên,…

c/ Những giải pháp khắc phục:

– Đối với bản thân thanh thiếu niên: Thường xuyên gần gũi, trò chuyện với cha mẹ, giúp cha mẹ hiểu những gì mình đang trải qua; nhận thức được những hành động đúng sai, bản thân nên tạo sự tin tưởng cho cha mẹ; trau dồi kiến thức, rèn luyện kĩ năng sống…

– Đối với gia đình: Cha mẹ cần giáo dục con cái bằng tinh thương, không áp đặt hay chỉ trích nặng nề; gần gũi, lắng nghe, tôn trọng cảm xúc của con; tạo niềm tin, tạo môi trường giao tiếp cởi mở, chia sẻ thường xuyên với con.

– Đối với nhà trường và xã hội: Tăng cường giáo dục kĩ năng sống, giáo dục giá trị đạo đức qua các hoạt động ngoại khóa, chuyên đề; mở các buổi tư vấn tâm lí học đường, kết nối phụ huynh và học sinh; tuyên truyền đề cao vai trò gia đình và các giá trị truyền thống.

d/ Ý kiến trái chiều và phản bác.

Có ý kiến cho rằng không cần quá lo lắng vì đó chỉ là tính bồng bột tuổi mới lớn. Tuy nhiên, nếu không giải quyết kịp thời, hiện tượng này có thể trở thành thói quen xấu, gây hậu quả nghiêm trọng.

3/ Kết bài:

– Khẳng định lại ý nghĩa của việc khắc phục vấn đề : Việc khắc phục tình trạng thanh thiếu niên không nghe lời cha mẹ là cần thiết để giữ hạnh phúc gia đình và sự phát triển lành mạnh của thế hệ trẻ.

– Nêu bài học cho bản thân: Mỗi người, đặc biệt là học sinh, cần biết lắng nghe, tôn trọng cha mẹ; cha mẹ cũng cần yêu thương, thấu hiểu con cái để xây dựng gia đình hạnh phúc.

Bài 2. Em hãy viết bài bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) trình bày suy nghĩ sâu sắc của bản thân về việc giữ gìn và phát huy những giá trị truyền thống dân tộc trong xu thế hội nhập toàn cầu hóa của đất nước ta hiện nay.

1/ Mở bài: Giới thiệu vấn đề nghị luận.

2/ Thân bài: Triển khai vấn đề nghị luận bằng hệ thống luận điểm, lí lẽ, bằng chứng.

a/ Giải thích:

– Toàn cầu hóa là xu thế tất yếu của thời đại, khi các quốc gia ngày càng gắn kết, giao lưu và hợp tác chặt chẽ với nhau. Nhờ đó, chúng ta có cơ hội tiếp cận khoa học – kĩ thuật tiên tiến, học hỏi văn hóa thế giới, nhưng đồng thời cũng phải đối diện với nguy cơ bị hòa tan, mất đi những nét riêng của dân tộc.

– Truyền thống dân tộc chính là những giá trị quý báu được ông cha ta gây dựng và lưu truyền qua nhiều thế hệ: tình yêu quê hương đất nước, tinh thần đoàn kết, lòng nhân ái, sự hiếu học, cần cù lao động, trọng nghĩa tình… Những giá trị ấy đã trở thành nền tảng tinh thần, làm nên bản sắc văn hóa riêng của dân tộc Việt Nam.

– Trong bối cảnh hội nhập, toàn cầu hóa vừa mang lại cơ hội, vừa đặt ra thách thức. Nó giúp chúng ta mở rộng tầm nhìn, nhưng cũng dễ khiến một bộ phận giới trẻ chạy theo lối sống thực dụng, lãng quên cội nguồn. Vì vậy, mỗi người cần có nhận thức đúng đắn: vừa tiếp thu tinh hoa của nhân loại, vừa biết trân trọng, giữ gìn và phát huy bản sắc truyền thống của dân tộc mình.

b/ Thực trạng của vấn đề:

– Tác động của xu thế toàn cầu hóa đối với đất nước:

+ Mặt tích cực là tạo ra tốc độ phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, thúc đẩy nâng cao đời sống vật chất và tinh thần, kinh tế tăng trưởng, giao thoa văn hóa đa dạng…

+ Mặt tiêu cực: Lối sống đua đòi hưởng thụ vật chất, sự xuống cấp trong văn hóa ứng xử, nguy cơ xa rời và phá vỡ các giá trị truyền thống dân tộc có chiều hướng tăng, tư tưởng sùng ngoại… lây lan khó kiểm soát, ảnh hưởng trực tiếp lớp trẻ.

– Mỗi cá nhân và cộng đồng đều không đứng ngoài tầm ảnh hưởng của xu thế toàn cầu hóa. Đòi hỏi mỗi người đều phải nhập cuộc, nâng cao hiểu biết và có sự chuẩn bị kỹ càng trong quá trình hội nhập cùng thế giới mà không đánh mất nền tảng giá trị dân tộc mình.

c/ Vì sao cần giữ gìn và phát huy giá trị truyền thống

– Trong xã hội hiện đại, những giá trị truyền thống vẫn giữ vai trò vô cùng quan trọng. Chính chúng tạo nên bản sắc riêng, khẳng định vị thế và sức mạnh tinh thần của dân tộc, giúp chúng ta tự tin bước vào hội nhập mà không bị “hòa tan” trong dòng chảy văn hóa toàn cầu.

– Thực tế, mặt trái của toàn cầu hóa chỉ tác động đến một bộ phận nhỏ người trẻ thiếu ý thức, dễ bị cuốn theo lối sống thực dụng, lãng quên cội nguồn. Nếu biết trân trọng và phát huy truyền thống, chúng ta sẽ có chỗ dựa vững chắc để tiếp thu cái mới mà vẫn giữ được bản lĩnh, không bị lạc lõng giữa cộng đồng quốc tế.

– Truyền thống và hiện đại cần được kết hợp hài hòa, bổ sung cho nhau để cùng đưa dân tộc phát triển.

d/ Nêu ý kiến trái chiều và phản biện:

– Có ý kiến cho rằng truyền thống đã lỗi thời, không còn phù hợp với xã hội hiện đại.

− Phản biện: Những gì lỗi thời không phù hợp sẽ bị đào thải, nhưng giá trị văn hóa truyền thống – kết tinh ngàn đời của dân tộc là điểm tựa hình thành bản sắc dân tộc sẽ không mất đi, càng phát huy sức mạnh trong thời đại mới.

e/ Giải pháp bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc:

– Về phía cá nhân: Mỗi người, nhất là giới trẻ, cần chủ động tìm hiểu về lịch sử, văn học, nghệ thuật, phong tục truyền thống của dân tộc; Có ý thức giữ gìn tiếng Việt trong sáng, tránh lai căng, lạm dụng ngoại ngữ; Biết tiếp nhận có chọn lọc tinh hoa văn hóa nhân loại, không chạy theo trào lưu mù quáng; Tích cực tham gia các hoạt động trải nghiệm văn hóa, đóng vai trò là người gìn giữ và lan tỏa nét đẹp truyền thống.

– Về phía gia đình : Gia đình cần là môi trường đầu tiên nuôi dưỡng tình yêu văn hóa: dạy con trẻ hát dân ca, kể chuyện cổ tích, duy trì lễ nghi truyền thống (Tết, giỗ tổ, cưới hỏi…); Cha mẹ làm gương trong việc ứng xử, giữ nề nếp gia phong, truyền cho con lòng tự hào về nguồn cội; Khuyến khích con em tham gia các hoạt động tìm hiểu, bảo tồn văn hóa.

– Về phía nhà trường: Đưa nội dung giáo dục văn hóa dân tộc vào chương trình học; kết hợp lý thuyết với thực hành, tổ chức ngoại khóa, tham quan di tích, bảo tàng; Khuyến khích học sinh sáng tạo dự án, sản phẩm liên quan đến di sản văn hóa (sân khấu hóa truyện dân gian, làm video, báo tường…); Định hướng cho học sinh biết trân trọng giá trị truyền thống nhưng cũng năng động, sẵn sàng hội nhập quốc tế.

– Cộng đồng, xã hội : Các cơ quan, tổ chức, cộng đồng cần chung tay bảo tồn di sản vật thể và phi vật thể: trùng tu di tích, khôi phục lễ hội, bảo vệ làng nghề truyền thống; Đẩy mạnh truyền thông, quảng bá văn hóa Việt ra thế giới thông qua du lịch, điện ảnh, nghệ thuật biểu diễn; Ban hành chính sách hỗ trợ nghệ nhân, khuyến khích sáng tạo văn hóa trong đời sống hiện đại; Tạo môi trường để văn hóa truyền thống có thể hòa nhập nhưng không hòa tan trong dòng chảy toàn cầu hóa.

=> Từ gia đình, nhà trường đến toàn xã hội cần đồng lòng chung sức bảo vệ, gìn giữ, lan tỏa những giá trị truyền thống trước áp lực, những tác động xấu, tiêu cực của quá trình toàn cầu hóa.

3/ Kết bài: khẳng định vấn đề, liên hệ bản thân.

– Có thể khẳng định, những giá trị tinh thần dân tộc chính là cội nguồn, là sức mạnh bền vững để đất nước tồn tại và phát triển. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, việc đưa ra những giải pháp cụ thể, thiết thực nhằm gìn giữ và phát huy các giá trị ấy không chỉ là trách nhiệm mà còn là nghĩa vụ thiêng liêng của mỗi người Việt Nam.

– Mỗi chúng ta , trên hành trình học tập và trưởng thành, cần luôn ý thức tiếp thu tinh hoa hiện đại của nhân loại để bắt kịp yêu cầu phát triển, nhưng đồng thời cũng không được lãng quên, tách rời gốc rễ văn hóa dân tộc .