I. Mở bài

– Giới thiệu tác giả, tác phẩm, chủ đề của tác phẩm

– Nêu cảm nhận chung về tác phẩm

Ví dụ:
Truyện ngắn “Bà lão lòa” của Vũ Trọng Phụng là một tác phẩm đậm chất hiện thực phê phán, lên án sự tha hóa của con người trong xã hội nghèo khó, đồng thời cũng là bài ca buồn về tình người và số phận nghiệt ngã của những kiếp người bất hạnh. Tác phẩm không chỉ phản ánh cuộc sống khắc nghiệt mà còn thể hiện sự cảm thông sâu sắc với những con người chịu nhiều bất công. Bằng bút pháp hiện thực sắc bén, Vũ Trọng Phụng đã dựng lên một bức tranh sống động về xã hội và con người thời bấy giờ.

II. Thân bài

1. Giới thiệu tác giả, tác phẩm, tóm tắt tác phẩm

a) Vài nét về tác giả Vũ Trọng Phụng

Vũ Trọng Phụng (1912-1939) là một trong những nhà văn tiêu biểu của nền văn học hiện thực phê phán Việt Nam giai đoạn 1930-1945. Dù có cuộc đời ngắn ngủi, ông đã để lại nhiều tác phẩm xuất sắc như Số đỏ, Giông tố, Lục Xì, và Vỡ đê, phản ánh chân thực những bất công và sự tha hóa trong xã hội đương thời. Văn chương của ông sắc sảo, trào phúng nhưng cũng đầy xót xa trước số phận con người.

b) Giới thiệu tác phẩm “Bà lão lòa”

Truyện ngắn Bà lão lòa là một trong những tác phẩm tiêu biểu của Vũ Trọng Phụng, thuộc dòng văn học hiện thực phê phán. Truyện phản ánh bi kịch của một bà lão nghèo khổ, từng có của cải nhưng cuối đời lại bị con cháu hắt hủi, chết trong đói khát và cô đơn. Tác phẩm không chỉ khắc họa hiện thực xã hội tàn nhẫn mà còn gửi gắm những thông điệp nhân văn sâu sắc về tình người và đạo đức con người trong xã hội.

c. Tóm tắt

Bà lão lòa từng là người có của ăn của để trong làng. Vì đứa con chơi bời phá phách mà nhà cửa lâm vào cảnh túng quẫn. Bà phải nương nhờ gia đình cháu trai. Thời còn dư dả, bà thường giúp đỡ những người nghèo khó. Đến lúc bà sa
cơ lỡ vận thì lại bị chính đứa cháu dâu đẩy ra đường làm ăn xin. Chiều hôm ấy trời nổi cơn dông, cháu dâu cố tình để bà ngồi quắt queo dưới gốc cây gạo. Sáng hôm sau, cháu trai đi tìm, phát hiện x.ác bà lão đã bị quạ mổ nát nhừ.

2. Đặc sắc nội dung

a) Bà lão lòa – nhân vật điển hình của dòng văn học hiện thực

– Bà lão là hình tượng tiêu biểu cho những con người nghèo khổ trong xã hội phong kiến.

– Nhân vật có số phận bi kịch điển hình: từ có của cải đến trắng tay, từ có người thân đến cô độc, từ lương thiện đến bị đối xử bất công.

b) Hiện thực phê phán sắc nét

– Phê phán sự tha hóa của con người trong xã hội nghèo đói: Bác đánh giậm từng mang ơn bà lão nhưng vì miếng cơm manh áo mà quên đi đạo lý, đẩy bà vào cảnh khốn cùng.

– Phản ánh xã hội phong kiến bất công: Người già cả không được bảo vệ, phải sống lay lắt nhờ lòng thương hại nhưng cuối cùng vẫn bị bỏ rơi.

c) Giá trị nhân đạo sâu sắc

– Tác giả bày tỏ sự xót thương đối với những con người nghèo khổ, yếu thế trong xã hội.

– Đặt ra câu hỏi về đạo đức con người: Tại sao một người từng giúp đỡ nhiều người lại không nhận được sự báo đáp?

– Cảnh tỉnh con người về tình thương và trách nhiệm trong gia đình, tránh đi vào vết xe đổ của nhân vật bác đánh giậm.

3. Đặc sắc nghệ thuật

a) Tính ngắn gọn, súc tích

Truyện ngắn “Bà lão lòa” không có nhiều nhân vật, không kéo dài tình tiết mà tập trung vào một câu chuyện bi kịch cụ thể: cuộc đời đầy bất hạnh của bà lão lòa. Chỉ trong một dung lượng vừa phải, Vũ Trọng Phụng đã khắc họa đầy đủ thân phận nhân vật chính và phản ánh được cả một xã hội bất công.

b) Kết cấu chặt chẽ

– Mở đầu: Giới thiệu về hoàn cảnh bà lão lòa – từ một người giàu có, bà bị con cái bỏ rơi, mất hết tài sản và trở nên tàn tật.

– Phát triển: Bà phải sống nhờ nhà người cháu họ nghèo khó, bị hắt hủi, rồi cuối cùng bị đẩy ra đường ăn xin.

– Cao trào: Bà lão bị bỏ mặc giữa cơn giông, chết đói trong sự thờ ơ của người thân.

– Kết thúc: Cảnh đàn quạ bay lượn trên xác bà lão, tạo nên một kết cục đầy ám ảnh.

c) Cốt truyện đơn tuyến, tập trung vào một bi kịch

– Truyện đi theo một mạch tuyến tính, kể về cuộc đời của bà lão lòa từ khi còn có cuộc sống ổn định đến khi rơi vào bi kịch tận cùng.

– Không có nhiều tình tiết rẽ nhánh hay tuyến nhân vật phụ phức tạp, tất cả
đều xoay quanh số phận bà lão.

d) Nghệ thuật miêu tả hiện thực

– Vũ Trọng Phụng sử dụng những chi tiết chân thực, tàn khốc để tái hiện bức tranh xã hội:

+ Bữa cơm nghèo nàn với bát cơm ngô và con cá khô.

+ Bà lão ăn xin giữa đường, bị đối xử lạnh lùng.

+ Cái chết cô độc giữa trời giông tố.

– Những chi tiết ấy vừa mang tính tố cáo vừa gợi sự thương cảm.

e) Nghệ thuật khắc họa tâm lý nhân vật

– Bà lão từ một người có lòng nhân ái, yêu thương con cái đến khi trở thành một con người cam chịu, đau khổ đến tận cùng.

– Bác đánh giậm từ người còn có chút lương tâm, cuối cùng cũng trở nên vô cảm với bà cô của mình.

– Các nhân vật được xây dựng với tâm lý chân thực, không hề cường điệu nhưng lại gây ám ảnh sâu sắc.

f) Nghệ thuật biểu tượng

– Hình ảnh đàn quạ xuất hiện cuối truyện là biểu tượng cho cái chết và sự tuyệt vọng.

– Cơn giông bão trong đêm bà lão chết là biểu tượng của sự khắc nghiệt của cuộc đời và sự phán xét của thiên nhiên trước tội ác con người.

4. So sánh với các tác phẩm cùng thể loại

a) So sánh với “Lão Hạc” (Nam Cao)

– Giống nhau:

+ Cả hai tác phẩm đều phản ánh bi kịch của con người nghèo khổ.

+ Nhân vật chính đều phải chịu cái chết trong cô độc.

+ Cả hai đều thể hiện sự phê phán xã hội và giá trị nhân đạo sâu sắc.

– Khác nhau:

+ Lão Hạc tự lựa chọn cái chết vì lòng tự trọng, trong khi bà lão lòa bị ép đến bước đường cùng.

+ Lão Hạc có sự thương cảm từ những người xung quanh, còn Bà lão lòa thì bị bỏ rơi hoàn toàn.

b) So sánh với “Tắt đèn” (Ngô Tất Tố)

– Điểm chung:

+ Cả hai đều viết theo khuynh hướng hiện thực phê phán, tố cáo sự bất công xã hội.

+ Nhân vật chính đều là người cùng khổ, bị dồn đến đường cùng.

– Điểm khác:

+ Chị Dậu trong Tắt đèn vẫn còn sức phản kháng, trong khi bà lão lòa hoàn toàn cam chịu số phận.

+ Cái kết của Tắt đèn vẫn còn hy vọng le lói, còn Bà lão lòa kết thúc hoàn toàn bi thảm.

5. Đánh giá chung

– Bà lão lòa là một truyện ngắn xuất sắc thể hiện đầy đủ đặc trưng của dòng văn học hiện thực phê phán.

– Tác phẩm vừa tố cáo xã hội bất công, vừa thể hiện lòng xót thương với những con người thấp cổ bé họng.

– Nghệ thuật kể chuyện chặt chẽ, bút pháp miêu tả hiện thực sắc bén và cách xây dựng nhân vật tâm lý rõ nét khiến tác phẩm trở thành một đại diện tiêu biểu của truyện ngắn hiện thực Việt Nam.

– Qua tác phẩm, Vũ Trọng Phụng đã gửi gắm thông điệp về tình người và sự cảnh tỉnh về đạo đức xã hội, khiến người đọc không thể không suy ngẫm về trách nhiệm của bản thân trong cuộc sống.

III. Kết bài

Khẳng định lại giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm