Phân tích nhân vật người cháu trong đoạn trích "Quê hương" của Đào Quốc Thịnh

Tôi nhìn ra hàng phượng vĩ trước sân trường và chợt nhớ đến mùa hè năm ấy… Tháng 5, bố đưa tôi về quê nội. Quê nội tôi, một xóm nghèo bên kia sông Hồng. Biết bao lần, tôi đã mơ ước được về thăm quê, thăm bà, thế nhưng mới bước chân lên con đường làng lầy lội, lớp nhớp bùn sau cơn mưa, nhìn những mái nhà tranh thấp tè ẩm ướt sau luỹ tre làng, tôi đã bắt đầu thất vọng. Tôi không dám cằn nhằn nhưng ấm ức nghĩ thầm: “Sao mà bẩn thế! Biết thế này, mình chẳng đòi bố cho về nữa”.

…Bữa cơm trưa hôm ấy, bà tôi tấm tắc khen ngon và gắp vào bát tôi miếng thịt luộc. Tôi gắp ra nhăn mặt: “Mỡ thế này, cháu ăn làm sao được!”. Bố chan cho tôi canh cua, mới ăn được một miếng tôi đã vội kêu lên: “Canh chưa cho mì chính, nhạt lắm, lại hoi hoi, con ăn chưa quen”. Cả nhà lặng người. Bố tôi tái mặt vì giận.

Tối hôm ấy trăng rằm, bà tôi kê ghế ra ngoài sân nhặt khoai lang và kể cho tôi nghe đủ mọi chuyện. Bà kể rằng, bố tôi đã từ nơi này ra đi. Và chính nơi này, bố tôi đã lớn lên bằng lời ru của bà, bằng đôi tay ẵm bồng của bao người. Bà đã từng mớm cơm cho tôi, nuôi tôi khôn lớn ở đây… Tình cảm quê mùa nhưng chân thật. Bà chỉ tay về phía góc trời sáng rực lên và bảo đó là Hà Nội. Bà bảo rằng: “Ở Hà Nội sướng hơn ở quê nên ai ai cũng ước ao được sống ở Hà Nội, còn bà thì bà thích ở quê hơn vì bà quen mất rồi. Nếu cháu cứ ở Hà Nội mãi, sẽ chẳng bao giờ biết được ánh trăng ở quê đẹp như thế nào đâu!”.

Tôi ngước nhìn lên bầu trời xanh thẳm không một gợn mây chi chít những vì sao. Trăng treo lơ lửng trên đầu ngọn tre in đậm lên nền trời. Ánh trăng trùm lấy mái nhà và khu vườn rau xanh tốt của bà. Lúc ấy, tôi bỗng nắm chặt lấy tay bà và thốt lên:

“Bà ơi! Trăng ở quê đẹp thật bà ạ! …”

Sau mùa hè năm ấy, bà nội tôi đã ra đi mãi mãi. Hè nào tôi cũng xin bố cho về thăm quê. Quê nội tôi bây giờ cũng khác hẳn, chẳng còn một tý dấu vết nào của ngày xưa nữa. Những dãy nhà hai, ba tầng san sát nhau mọc lên như nấm. Không ai còn nhớ nổi bóng dáng luỹ tre xanh… Tôi cầm bút viết, dồn tất cả tình cảm nhớ thương sâu đậm với bà vào bài tập làm văn tả phong cảnh quê hương hôm ấy… Tôi viết về quê hương tôi với luỹ tre xanh mát rượi và ánh trăng rằm dịu ngọt. Phải rồi, tôi bỗng hiểu ra rằng: chính bà đã làm xanh mãi ước mơ của tôi.

(Trích truyện ngắn“Quê hương” – 1996, Đào Quốc Thịnh)

Dàn bài

Dàn ý tóm tắt

I. Mở bài

Mở đoạn giới thiệu tác giả, tác phẩm, đoạn trích và nội dung chủ đề

II. Thân bài

* Phân tích nhân vật người cháu (nhân vật xưng “tôi”):

– Giới thiệu chung về nhân vật/Hoàn cảnh của cháu:

+ Là một đứa trẻ sống ở thành phố Hà Nội, quen với cuộc sống tiện nghi.

+ Bao lần mơ ước được về thăm quê nhưng khi về thì mọi thứ không như mong đợi vì quê nội là một xóm nghèo bên kia sông Hồng.

=> Hoàn cảnh sống có sự đối lập giữa thành phố và nông thôn.

– Diễn biến tâm trạng của cháu:

+ Khi mới về đến quê: cảm thấy xa lạ, thất vọng trước khung cảnh nghèo nàn, con đường lầy lội, ẩm ướt; hối hận vì đã về quê: Sao mà bẩn thế! Biết thế này, mình chẳng đòi bố cho về nữa. Chê bai món ăn quê: nhăn mặt, Mỡ thế này…Canh chưa cho mì chính….

=> Suy nghĩ có phần ích kỷ, thiếu cảm thông, thể hiện tâm lý trẻ con, chưa hiểu được giá trị tinh thần, tình cảm.

+ Khi trò chuyện với bà nội trong đêm trăng rằm: dần nhận ra sự gắn bó thiêng liêng giữa con người với quê hương. Khi nhìn lên bầu trời, cảm nhận được vẻ đẹp của ánh trăng rằm, khơi dậy cảm xúc yêu thương, gắn bó với quê hương: Bà ơi! Trăng ở quê đẹp thật bà ạ!

=> Tâm hồn nhạy cảm, có sự thay đổi trong suy nghĩ, tình cảm. Cảm xúc chuyển từ thờ ơ sang xúc động, yêu mến, trân trọng vẻ đẹp của quê nhà.

+ Từ khi bà mất: tiếc nuối, nhớ thương bà nội, thường xuyên về thăm quê: Hè nào tôi cũng xin bố cho về thăm quê… dồn tất cả tình cảm nhớ thương sâu đậm với bà vào bài tập làm văn tả phong cảnh quê hương. Quê hương có nhiều thay đổi nhưng kí ức vẫn còn nguyên vẹn, hiểu ra rằng: chính bà đã làm xanh mãi ước mơ của tôi.

=> Hiểu những giá trị tinh thần, yêu quý và trân trọng bà, trân trọng quê hương hơn.

=> Nhân vật cháu có sự trưởng thành trong nhận thức và tình cảm, từ thiếu hiểu biết, chưa trân trọng quê hương đã dần thấu hiểu và yêu quý những giá trị bình dị của quê hương và gia đình; điều đó cho thấy tình yêu thương và ký ức tuổi thơ có sức ảnh hưởng sâu sắc đến mỗi con người.

* Phân tích những đặc sắc nghệ thuật:

– Ngôi kể thứ nhất giúp câu chuyện trở nên chân thực, gần gũi và giàu cảm xúc, thể hiện sâu sắc những suy nghĩ, tâm trạng và sự thay đổi trong nhận thức của nhân vật.

– Kết hợp kể với miêu tả sinh động, giàu hình ảnh giúp tái hiện không gian quê hương một cách chân thực, thể hiện vẻ đẹp bình dị, sâu sắc.

– Biện pháp đối lập đã nhấn mạnh sự thay đổi trong nhận thức của nhân vật.

– Sử dụng các câu cảm thán bộc lộ trực tiếp cảm xúc của nhân vật.

– Hình ảnh mang ý nghĩa biểu tượng ánh trăng, luỹ tre làng: Tượng trưng cho vẻ đẹp bình dị, ấm áp của quê hương và tình cảm gia đình.

– Giọng văn nhẹ nhàng, trữ tình, giàu cảm xúc

III. Kết bài

Khái quát lại vấn đề nghị luận

Bài làm tham khảo

Trong dòng chảy văn học viết về quê hương, gia đình, truyện ngắn “Quê hương” của Đào Quốc Thịnh đã để lại nhiều dư âm sâu lắng bởi những trang viết chân thành, tha thiết. Tác phẩm không chỉ khắc họa hình ảnh quê nghèo với luỹ tre, mái tranh, ánh trăng dịu ngọt, mà còn khéo léo xây dựng nhân vật người cháu, một đứa trẻ thành phố, thông qua đó tái hiện quá trình thay đổi trong nhận thức và tình cảm của một tâm hồn trẻ thơ. Người cháu đã trải qua những bước chuyển biến tinh tế: từ xa lạ, ích kỷ, hời hợt đến thấu hiểu, gắn bó, trân trọng quê hương và bà nội.

Người cháu trong truyện là một cậu bé sinh ra và lớn lên ở Hà Nội, vốn quen với cuộc sống tiện nghi, đầy đủ. Chính vì thế, bao lần mơ ước được về thăm quê, cậu luôn hình dung đó sẽ là một chốn đẹp đẽ, yên bình. Nhưng khi đặt chân tới xóm nghèo bên kia sông Hồng, mọi điều lại hoàn toàn khác. Trước mắt cậu là con đường làng lầy lội sau cơn mưa, mái nhà tranh thấp tè, ẩm ướt. Nỗi thất vọng hiện rõ trong suy nghĩ ngây ngô: “Sao mà bẩn thế! Biết thế này, mình chẳng đòi bố cho về nữa.” Cái nhìn ấy cho thấy sự đối lập rõ rệt giữa một tâm hồn đã quen tiện nghi thành thị với khung cảnh giản dị, nghèo khó của thôn quê.

Không chỉ thất vọng về cảnh vật, người cháu còn thể hiện thái độ chê bai, khước từ những món ăn dân dã. Trước miếng thịt luộc bà gắp cho, cậu nhăn mặt: “Mỡ thế này, cháu ăn làm sao được!”; với bát canh cua, cậu vội kêu: “Canh chưa cho mì chính, nhạt lắm, lại hoi hoi, con ăn chưa quen.” Những lời nói ngây ngô ấy đã khiến cả gia đình lặng người, bố giận tái mặt. Có thể thấy, trong giây phút ấy, nhân vật hiện lên với nét tính cách ích kỷ, nông nổi, chưa biết cảm thông, chưa hiểu được giá trị tinh thần giản dị nhưng đằm thắm nơi quê nhà. Đó cũng là nét tâm lý thường gặp ở trẻ thơ khi sống trong sự đủ đầy mà chưa từng trải.

Thế nhưng, bước ngoặt lớn trong tâm hồn cậu bé đến từ một buổi tối trăng rằm. Khi bà ngồi kể chuyện, nhặt khoai dưới ánh trăng quê, những câu chuyện ấm áp về tuổi thơ của bố, về tình yêu thương bao bọc của bà, về vẻ đẹp riêng của làng quê đã khơi dậy xúc cảm chân thành trong cậu. Nhìn lên bầu trời trong trẻo, ánh trăng vàng vằng vặc phủ khắp vườn rau, mái nhà, luỹ tre, cậu bỗng thốt lên: “Bà ơi! Trăng ở quê đẹp thật bà ạ!” Đó là khoảnh khắc chuyển biến mạnh mẽ trong tâm hồn. Từ cái nhìn thờ ơ, hờ hững, cậu đã biết rung động trước vẻ đẹp bình dị, đã cảm nhận được tình quê và tình bà ấm áp. Qua ánh trăng, tình cảm gắn bó thiêng liêng với quê hương được khơi dậy.

Sau mùa hè ấy, bà mất. Trong nỗi nhớ thương, người cháu ngày nào đã thật sự trưởng thành trong tình cảm. Hè nào cậu cũng xin bố cho về quê, để tìm lại bóng dáng thân thuộc, để giữ gìn ký ức tuổi thơ với bà. Trước sự thay đổi nhanh chóng của quê hương, mái nhà tranh biến mất, luỹ tre không còn, cậu càng thêm tiếc nuối, thêm gắn bó với những gì xưa cũ. Khi cầm bút viết bài văn tả cảnh quê hương, cậu dồn tất cả tình cảm nhớ thương sâu nặng đối với bà và mảnh đất này, để rồi chợt nhận ra: “Chính bà đã làm xanh mãi ước mơ của tôi.” Đó là sự tự ý thức về giá trị tinh thần, là kết tinh của tình yêu thương, là minh chứng cho sự trưởng thành trong nhận thức và tâm hồn.

Thành công trong việc xây dựng nhân vật người cháu còn nhờ vào nghệ thuật kể chuyện giàu cảm xúc. Ngôi kể thứ nhất khiến câu chuyện trở nên chân thực, gần gũi, giúp người đọc dễ dàng thấu hiểu những biến chuyển tinh tế trong tâm trạng nhân vật. Cách kết hợp giữa kể và miêu tả đã tái hiện chân thực khung cảnh quê nghèo cũng như vẻ đẹp lãng mạn của ánh trăng thôn dã. Thủ pháp đối lập giữa cái nhìn chê bai ban đầu và sự xúc động về sau làm nổi bật quá trình thay đổi trong nhận thức. Hình ảnh mang tính biểu tượng ánh trăng, luỹ tre đã trở thành điểm tựa gợi nhớ quê hương, nuôi dưỡng ước mơ trong tâm hồn người cháu. Tất cả được thể hiện qua giọng văn nhẹ nhàng, trữ tình, chan chứa yêu thương.

Nhân vật người cháu trong truyện ngắn “Quê hương” là hình ảnh tiêu biểu cho những đứa trẻ thành phố khi tiếp xúc với đời sống nông thôn. Qua những trải nghiệm, cậu đã thay đổi, từ chỗ hờ hững đến chỗ gắn bó, trân trọng, từ non nớt đến trưởng thành. Đó cũng là hành trình tự nhiên của mỗi con người khi học cách cảm nhận, thấu hiểu và gìn giữ những giá trị bình dị, bền vững của quê hương và gia đình.

Đoạn văn 200 chữ phân tích nhân vật người cháu trong đoạn trích “Quê hương” của Đào Quốc Thịnh

Đôi khi phải đi qua những trải nghiệm thực tế, con người ta mới nhận ra đâu là giá trị thật sự đáng quý trong cuộc sống. Trong truyện ngắn “Quê hương” của Đào Quốc Thịnh, nhân vật người cháu đã có một hành trình thay đổi tình cảm rất rõ rệt. Lúc đầu, cậu bé vốn quen với sự tiện nghi nơi thành phố cảm thấy thất vọng khi về quê: thấy đường làng lầy lội thì chê bẩn, nhìn mái nhà tranh thì chê nghèo, ăn bữa cơm dân dã lại chê không hợp khẩu vị. Thái độ ấy cho thấy tâm lý trẻ con còn ích kỷ, chưa hiểu được những giá trị giản dị của quê hương. Nhưng trong đêm trăng rằm, khi nghe bà kể chuyện, được sống trong không gian ấm áp tình quê, tâm hồn cậu đã bừng sáng. Trước ánh trăng hiền dịu phủ xuống vườn rau, luỹ tre, cậu đã xúc động thốt lên: “Bà ơi! Trăng ở quê đẹp thật bà ạ!”. Sau mùa hè ấy, khi bà qua đời, cậu mới càng thêm gắn bó, trân trọng ký ức và hiểu rằng chính bà đã gieo mầm ước mơ, tình yêu quê hương trong mình. Nhân vật người cháu vì thế mang đến bài học ý nghĩa: hãy biết yêu thương, gìn giữ những điều bình dị quanh ta.