Phân tích bài thơ “Ngưỡng cửa” của nhà thơ Vũ Quần Phương

Ngưỡng cửa

Nơi này ai cũng quen
Ngay từ thời tấm bé
Khi tay bà, tay mẹ
Còn dắt vòng đi men

Nơi bố mẹ ngày đêm
Lúc nào qua cũng vội
Nơi bạn bè chạy tới
Thường lúc nào cũng vui

Nơi này đã đưa tôi
Buổi đầu tiên đến lớp
Nay con đường xa tắp
Vẫn đang chờ tôi đi.
– Vũ Quần Phương

Dàn ý tóm tắt

I. Mở bài – Dẫn dắt và giới thiệu vấn đề nghị luận

Vũ Quần Phương là một nhà thơ có giọng điệu thơ riêng biệt – sâu sắc mà hóm hỉnh, giản dị mà giàu suy tư. Trong kho tàng thơ viết cho thiếu nhi, ông đã để lại nhiều bài thơ ấm áp, nhẹ nhàng mà giàu chất nhân văn. Trong số đó, bài thơ “Ngưỡng cửa” mang đến cho người đọc những cảm xúc thân thương về gia đình – nơi khởi nguồn yêu thương và nâng bước con người vào hành trình trưởng thành.
Nhà thơ Lê Đạt từng nói: “Mỗi công dân có một dạng vân tay / Mỗi nhà thơ có một dạng vân chữ” – Vũ Quần Phương, bằng “vân chữ” của mình, đã viết nên “Ngưỡng cửa” như một lời tri ân sâu sắc gửi đến mái nhà thân yêu – nơi lưu giữ những ký ức không thể phai mờ.

II. Thân bài – Phân tích và cảm nhận bài thơ

1. Khái quát chung

– Tác giả: Vũ Quần Phương (sinh năm 1940), tên thật là Vũ Ngọc Chúc, là bác sĩ nhưng có niềm đam mê lớn với văn chương. Thơ ông giàu chất trí tuệ, mang giọng điệu tự nhiên, tinh tế, gần gũi mà sâu sắc.

– Tác phẩm: “Ngưỡng cửa” là bài thơ viết về đề tài tình cảm gia đình – một chủ đề quen thuộc, nhưng được ông thể hiện qua một hình ảnh gần gũi mà gợi nhiều liên tưởng: ngưỡng cửa. Cái nhìn mới mẻ và tinh tế ấy đã mang lại cho bài thơ một sức sống riêng trong lòng bạn đọc.

2. Phân tích bài thơ

Khổ thơ 1 – “Ngưỡng cửa” đầu đời và vòng tay gia đình:

Tác giả tái hiện hình ảnh đầu tiên trong hành trình trưởng thành – khi đứa trẻ còn được bà, mẹ dắt tay đi những bước chập chững đầu tiên. “Ngưỡng cửa” ở đây là nơi chứng kiến những kỷ niệm đầu đời thiêng liêng, gắn liền với tình thân ruột thịt.

Nơi này ai cũng quen
Ngay từ thời tấm bé
Khi tay bà, tay mẹ
Còn dắt vòng đi men

Ngôn từ mộc mạc mà gợi cảm, chất chứa tình yêu thương bao la của những người thân yêu. Ngưỡng cửa – nơi rất đỗi bình dị – đã trở thành chứng nhân cho sự khởi đầu của một đời người.

Khổ thơ 2 – Ngưỡng cửa với nhịp sống gia đình và tuổi thơ tươi đẹp:

Hình ảnh người bố, người mẹ đi qua ngưỡng cửa vội vã với lo toan, bận rộn thường nhật gợi lên sự hi sinh thầm lặng. Song hành với đó là những niềm vui vô tư của bạn bè, gắn với tiếng cười tuổi thơ.

Nơi bố mẹ ngày đêm
Lúc nào qua cũng vội
Nơi bạn bè chạy tới
Thường lúc nào cũng vui

Ngưỡng cửa tiếp tục là nơi giao thoa giữa các thế hệ, giữa nghĩa vụ và niềm vui. Những dòng thơ ngắn mà lay động, nhắc nhở người đọc về tình cảm gia đình và những ký ức đẹp đẽ đã từng đi qua.

Khổ thơ 3 – Ngưỡng cửa mở ra hành trình tương lai:

Ngưỡng cửa không chỉ là nơi bắt đầu cho những bước đi đầu đời mà còn là bước đệm cho những ước mơ. Từ đó, con người rời mái nhà để bước vào con đường phía trước – nơi tương lai đang rộng mở.

Nơi này đã đưa tôi
Buổi đầu tiên đến lớp
Nay con đường xa tắp
Vẫn đang chờ tôi đi

Lời thơ nhẹ nhàng nhưng sâu lắng, gợi lên một hành trình trưởng thành đầy ý nghĩa. Hình ảnh “con đường xa tắp” vừa là biểu tượng của cuộc đời phía trước, vừa là lời nhắn gửi đầy yêu thương của tác giả tới thế hệ trẻ: hãy mạnh mẽ, tự tin bước tiếp với hành trang là tình yêu thương từ mái nhà.

3. Nghệ thuật thơ

– Thể thơ ngũ ngôn quen thuộc, dễ thuộc, dễ nhớ, phù hợp với đối tượng thiếu nhi nhưng vẫn truyền tải được thông điệp sâu sắc.

– Từ ngữ giản dị, gần gũi, kết hợp với nghệ thuật điệp ngữ “nơi này” giúp nhấn mạnh vai trò đặc biệt của ngưỡng cửa trong hành trình trưởng thành.

– Giọng điệu thơ nhẹ nhàng, trữ tình mà chan chứa cảm xúc, giàu hình ảnh biểu tượng và chiều sâu suy tư.

4. Đánh giá khái quát

“Ngưỡng cửa” là một bài thơ ngắn gọn, dung dị nhưng hàm chứa nhiều tầng ý nghĩa. Qua hình ảnh ngưỡng cửa, bài thơ khơi gợi tình yêu gia đình, sự biết ơn với những người thân yêu và ý thức trân trọng mái ấm – nơi bắt đầu mọi hành trình. Đây là một thi phẩm vừa có hồn, vừa có xác – đúng như lời của Xuân Diệu: “Thơ hay là hay cả hồn lẫn xác, hay cả bài.”

III. Kết bài – Tổng kết và liên hệ bản thân

“Thời gian có thể làm phai nhòa nhiều thứ, nhưng những vần thơ hay vẫn trường tồn cùng năm tháng.” Với nội dung cảm động và nghệ thuật giản dị mà sâu sắc, “Ngưỡng cửa” xứng đáng là một trong những thi phẩm giàu giá trị nhân văn, là món quà tinh thần mà nhà thơ Vũ Quần Phương dành tặng cho người đọc – nhất là các em nhỏ.

Bài thơ đã nhắc nhở mỗi chúng ta hãy biết nâng niu, gìn giữ những điều giản dị nhưng quý giá – như ngưỡng cửa của ngôi nhà, như vòng tay của cha mẹ – để khi rời xa, ta luôn có nơi để trở về trong tâm tưởng.