Phân tích bài thơ "Bàn giao" của tác giả Vũ Quần Phương

Rồi ông sẽ bàn giao cho cháu
Bàn giao gió heo may
Bàn giao góc phố
Có mùi ngô nướng bay
Ông sẽ chẳng bàn giao những tháng ngày vất vả
Sương muối đêm bay lạnh mặt người
Đất rung chuyển, xóm làng loạn lạc
Ngọn đèn mờ, mưa bụi rơi
Ông bàn giao tháng giêng hương bưởi
Cỏ mùa xuân xanh dưới gót giầy
Bàn giao những mặt người đẫm nắng
Đẫm yêu thương trên Trái đất này
Ông chỉ bàn giao một chút buồn
Ngậm ngùi một chút, chút cô đơn
Câu thơ vững gót làm người ấy
Ông cũng bàn giao cho cháu luôn.
-Vũ Quần Phương

HƯỚNG DẪN LÀM BÀI

Dàn ý tóm tắt

1. Mở bài: giới thiệu tác giả, tác phẩm, nét đặc sắc trong nội dung, nghệ thuật của tác phẩm

Tình cảm gia đình luôn là sợi dây kết nối bền chặt giữa các thế hệ, là nơi gửi gắm những yêu thương, những bài học sâu sắc về cuộc sống. Trong bài thơ Bàn giao của nhà thơ Vũ Quần Phương, người ông không chỉ truyền lại cho cháu những giá trị vật chất mà còn là những ký ức đẹp đẽ, những triết lý nhân sinh sâu sắc. Bằng giọng thơ trìu mến, ông bày tỏ tình yêu thương tha thiết, sự kỳ vọng và mong muốn cháu có một cuộc sống hạnh phúc, trọn vẹn. Qua đó, bài thơ thể hiện sự tiếp nối giữa các thế hệ, nhắc nhở con người về trách nhiệm giữ gìn và trân trọng những giá trị tốt đẹp của cuộc đời.

2. Thân bài

a. Phân tích nội dung chủ đề của bài thơ:

Nét nổi bật trong chủ đề của bài thơ chính là tình cảm yêu thương của ông dành cho cháu. Tình cảm ấy được thể hiện qua những lời thủ thỉ, tâm tình về những điều mà ông muốn bàn giao, muốn trao lại cho đứa cháu thân yêu. Trong những ước mong của ông, có những điều ông muốn gửi trao, có những điều ông mong giữ lại.

Ở những dòng thơ đầu tiên, người đọc vô cùng ấn tượng trước một khung cảnh bình yên, thân thuộc của quê hương, những điều giản dị mà chứa đựng vẻ đẹp cuộc sống. Ông muốn bàn giao lại cho cháu những gì đẹp đẽ, thân thương nhất, đó là ngọn “gió heo may”, đó là “góc phố” nhỏ thơm mùi “ ngô nướng bay”. Hình ảnh thơ mộc mạc đã gợi lên một không gian ấm áp, đầy ắp kỷ niệm của tuổi thơ và quê hương, nơi cháu và ông đã từng gắn bó. Chúng không chỉ đơn thuần là cảnh vật mà còn là những kỷ niệm đẹp đẽ, giúp cháu cảm nhận được sự bình yên và tình yêu thương từ thế hệ trước. Qua những hình ảnh ấy, ông muốn cháu cảm nhận được vẻ đẹp quê hương từ những gì gần gũi, nhen lên trong cháu ngọn lửa của tình yêu, sự gắn bó với quê hương mình.

Và ông còn muốn bàn giao cho cháu tình yêu cuộc sống, tình cảm giữa người với người. Ông bàn giao lại cho cháu mùa xuân – mùa đẹp đẽ nhất trong năm, mùa khởi đầu cho những điều tốt lành, mới mẻ, mùa của những hi vọng, tin yêu. Ở đó, có hương bưởi thơm nồng, có cỏ xanh ngập tràn sức sống, có mặt người đẫm nắng – đẫm yêu thương trên trái đất này. Đó là những người thân yêu, cũng có thể là tất cả những người cháu sẽ gặp, cháu sẽ quen trên trái đất. Họ là những con người tắm nắng gội mưa, lam lũ vất vả nhưng họ cũng là những con người tình nghĩa, giàu yêu thương, giàu lòng nhân ái. Hình ảnh thơ thật giàu sức gợi, tượng trưng cho sự sống, sự tươi trẻ và tình người ấm áp. Ông muốn cháu mình tiếp nhận một thế giới tươi sáng, tràn đầy hy vọng và yêu thương.

Dù không muốn bàn giao đau khổ, ông vẫn truyền lại cho cháu “một chút buồn, chút cô đơn” – đó là sự chiêm nghiệm về cuộc đời, là những khoảng lặng cần thiết để con người trưởng thành. Dù cuộc sống có tươi đẹp đến đâu, con người vẫn phải trải qua những phút giây lắng đọng, tự suy ngẫm về chính mình, đó là những gia vị không thể thiếu của cuộc sống. Cuộc sống có niềm vui và cũng không thể thiếu nỗi buồn, nỗi cô đơn, và chính những điều đó sẽ hun đúc, tôi rèn để cháu thêm bản lĩnh. Và hơn hết, ông để lại “câu thơ vững gót làm người” – một thông điệp đầy ý nghĩa về giá trị của thơ ca, của tri thức và nhân cách. Đây chính là món quà tinh thần quý giá nhất mà ông muốn truyền lại cho cháu.

Bên cạnh những thứ ông muốn bàn giao, tình yêu thương ông dành cho cháu còn thể hiện ở cả những gì ông không muốn bàn giao. Ông không muốn bàn giao lại cho cháu “Sương muối đêm bay lạnh mặt người/ Đất rung chuyển, xóm làng loạn lạc”. Những hình ảnh giàu liên tưởng như sương muối, đất rung, loạn lạc, ngọn đèn, mưa bụi đã gợi lên cuộc sống lầm than, cơ cực, những tháng ngày vất vả, đau thương, chiến tranh gian khổ, những khó khăn, mất mát mà thế hệ đi trước từng trải. Đó là những điều ông kiên quyết sẽ chẳng bàn giao cho cháu. Ông không muốn cháu phải chịu đựng những gian khổ mà thế hệ trước đã trải qua. Sự hy sinh thầm lặng ấy thể hiện tình yêu thương sâu sắc, cao cả của người ông dành cho cháu, dành cho thế hệ mai sau.

b. Phân tích một số đặc sắc nghệ thuật của bài thơ:

Để các nội dung chủ đề chạm đến trái tim bạn đọc, nhà thơ đã khéo léo sử dụng những hình thức nghệ thuật đặc sắc. Thể thơ tự do với những câu thơ dài ngắn không đều, với sự linh hoạt về vần nhịp, giọng điệu chân thành, tha thiết rất phù hợp để diễn tả tâm tình của ông dành cho cháu, khiến bài thơ như lời chuyện trò của người ông. Ngôn ngữ, hình ảnh thơ gần gũi, giản dị mà giàu sức gợi. Có những hình ảnh là biểu tượng của vẻ đẹp thiên nhiên, vẻ đẹp con người… Tất cả đã làm nổi bật những điều mà ông muốn gửi trao, muốn bàn giao cho cháu. Đặc sắc nhất là việc sử dụng kết hợp nhiều biện pháp tu từ. Trong đó đặc biệt là nghệ thuật điệp ngữ nhắc đi nhắc lại động từ chỉ hành động bàn giao như sợi chỉ đỏ xâu chuỗi toàn bộ bài thơ thể hiện tình cảm dào dạt, tấm lòng yêu thương của người ông dành cho người cháu của mình, cũng là lời chuyển giao thế hệ của người đi trước dành cho lớp lớp con cháu đi sau.

3. Kết bài: Khẳng định giá trị của bài thơ. Rút ra thông điệp ý nghĩa cho bản thân.

Thời gian huỷ hoại các lâu đài nhưng làm giàu những vần thơ. Với những giá trị về nội dung và nghệ thuật đặc sắc, Bàn giao xứng đáng là món quà vô giá mà nhà thơ Vũ Quần Phương đã trao tặng cho người đọc. Bài thơ không chỉ là lời nhắn nhủ của một người ông dành cho cháu mà còn chứa đựng triết lý nhân sinh sâu sắc. Nó nhắc nhở chúng ta về ý nghĩa của sự tiếp nối giữa các thế hệ, về tình yêu thương, sự hy sinh và những giá trị tốt đẹp mà con người nên trân trọng và gìn giữ. Bài thơ để lại trong lòng người đọc một dư âm nhẹ nhàng nhưng đầy ý nghĩa về cuộc đời, về thế giới nhân sinh.