Hướng dẫn giải đề thi vào lớp 10 thành phố Hồ Chí Minh năm 2025

Chủ đề: TRÊN HÀNH TRÌNH TRƯỞNG THÀNH…

(Hành trình không chỉ bắt đầu từ tháng ngày mà còn bắt đầu từ những yêu thương. Trưởng thành không chỉ là lớn lên mà còn là biết nhận rõ những giá trị trong cuộc sống)

Đọc hiểu văn bản văn học và viết đoạn văn nghị luận văn học (5,0 điểm)

Con nằm

(Tế Hanh)

Một chiếc giường nhỏ hẹp

Cha mę nằm hai bên

Khoảng giữa nôi em

Con lật

con trườn

con cười

con réo

Con nằm giữa cha và mẹ

Cuộc đời nằm giữa yêu thương

Làn sóng giữa hai bờ biển bắc

Cánh chim bay giữa hai bờ trời xanh

Mặt lá giữa hai bờ cây thắm

Nụ hoa giữa hai bờ hương lành

Cái nhìn yêu

lời nói khẽ

Như tiếng ngân giữa hai bờ lặng lẽ

Con nằm vui giữa mẹ và cha.

(Vũ Tuấn Anh (giới thiệu và tuyển chọn), Tế Hanh – Tác phẩm chọn lọc, NXB Giáo dục Việt Nam, 2009, trang 81-82)

Câu 1 (3,0 điểm)

Chỉ ra những động từ diễn tả hành động của con khi nằm trong chiếc nôi êm. (0,5 điểm)
Em hiểu như thế nào về nội dung hai dòng thơ: “Con nằm giữa cha và mẹ/ Cuộc đời nằm giữa yêu thương”? (0,75 điểm)
Nhà thơ Chế Lan Viên đã từng nhận xét về thơ Tế Hanh: “Chữ ít mà nghĩa rất nhiều. Không phải nghĩa nữa, đó là hồn, tâm hồn, cái không thể đo bằng đơn vị chữ nghĩa”.

Xác định lời dẫn trực tiếp trong trường hợp trên và chuyển lời dẫn ấy thành lời dẫn gián tiếp. (0,75 điểm)

Từ bài thơ trên, hãy trình bày suy nghĩ về vai trò của tình yêu thương trên hành trình trưởng thành của mỗi người. Trả lời trong khoảng 3 – 5 câu. (1,0 điểm)

Câu 2 (2,0 điểm)

Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) phân tích nội dung chủ đề và một số nét đặc sắc nghệ thuật của bài thơ Con nằm (Tế Hanh).

Đọc hiểu văn bản nghị luận và viết bài văn nghị luận xã hội (5,0 điểm)

Nhận biết và phân biệt bên trong với bề ngoài, bản sắc và màu sắc, sự thật và ngụy tạo là kĩ năng thiết yếu trong một xã hội thông tin cuộn cuộn như ta đang sống. Đôi khi ngây thơ nông nổi, ta có thể khiến bản thân trở thành cột tiếp sóng lan truyền đi những tín hiệu sai lạc. Có thể thấy rõ điều này qua nhiều biểu hiện. Ta phán xét và ném đá một con người qua vài dòng tin lan truyền trên mạng, đến lúc hiểu ra sự thật không hẳn thể thì chừng như đã quá muộn. Ta rơi vào một mê lộ ngụy tạo thông tin do ai đó thêu dệt và dẫn dắt, để rồi ta góp phần lan truyền những thông tin ấy, gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng.

Khi biết chữ, ta thấy ta dần lớn lên. Nhưng khi biết đọc mới là khi ta biết mình dần trưởng thành. Đọc sự thật đằng sau những ngọt ngào giả dối. Đọc thấy yêu thương sau những giận hờn. Đọc thấu những điều ngay lẽ phải sau những xô bồ, hỗn loạn. Biết “đọc” không chỉ khiển ta khôn ngoan hơn, mà còn khiến ta có thể bao dung hơn với những gì ta gặp.

(Theo Hà Nhân, Bay xuyên những tầng mây, NXB Văn học, 2016, trang 197-198)

Câu 1 (1,0 điểm)

Hãy phân tích tác dụng của lí lẽ và bằng chứng đối với luận điểm trong đoạn đầu của văn bản trên.

Câu 2 (4,0 điểm)

Văn bản trên đã gợi ra vấn đề: việc “biết đọc” – biết nhận ra những giá trị tốt đẹp (sự thật, tình yêu thương, điều ngay lẽ phải, …) đang bị che lấp – là một biểu hiện của sự trưởng thành.

Em hãy viết bài văn nghị luận xã hội bàn về vấn đề trên.

HƯỚNG DẪN LÀM BÀI

Đọc hiểu văn bản văn học và viết đoạn văn nghị luận văn học (5,0 điểm)

Câu 1 (3,0 điểm)

a/ Những động từ diễn tả hành động của con khi nằm trong chiếc nôi êm là:
lật, trườn, cười, réo.

b/ Hai dòng thơ: “Con nằm giữa cha và mẹ/ Cuộc đời nằm giữa yêu thương” gợi ra hình ảnh đứa trẻ nhỏ bé được bao bọc bởi tình yêu thương của cha mẹ. Ẩn dụ “cuộc đời nằm giữa yêu thương” thể hiện thông điệp: tình yêu thương của gia đình, tình cảm mẹ cha là cái nôi đầu tiên nuôi dưỡng sự sống và nhân cách con người.

c/ Lời dẫn trực tiếp: “Chữ ít mà nghĩa rất nhiều. Không phải nghĩa nữa, đó là hồn, tâm hồn, cái không thể đo bằng đơn vị chữ nghĩa.”

Chuyển thành lời dẫn gián tiếp: Nhà thơ Chế Lan Viên đã từng nhận xét rằng thơ Tế Hanh chữ ít mà nghĩa rất nhiều, không chỉ mang nghĩa mà còn chứa đựng cả tâm hồn, cái không thể đo bằng đơn vị chữ nghĩa.

d/ Tình yêu thương là nền tảng đầu tiên nâng đỡ con người trên hành trình khôn lớn và trưởng thành. Đó là nguồn nuôi dưỡng tâm hồn, hình thành nhân cách và giúp mỗi người nhận ra những giá trị tốt đẹp trong cuộc sống, biết rung động trước cái đẹp, biết cảm thông với nỗi đau của người khác và hình thành lối sống tử tế. Tình yêu thương cũng là chất keo gắn kết giữa người với người, là tấm gương soi rọi để ta học cách đối đãi với cuộc đời bằng tấm lòng lương thiện. Khi được sống trong yêu thương, ta biết trân trọng, biết cho đi và cũng biết vượt qua những thử thách với niềm tin vững vàng, ý chí sắt đá. Tình yêu thương, vì vậy, không chỉ là điểm tựa trong từng bước đi đầu đời, mà còn là ánh sáng soi đường trong suốt hành trình làm người của mỗi chúng ta.

Câu 2 (2,0 điểm)

Bài thơ Con nằm của Tế Hanh là một khúc hát ngọt ngào và thấm đẫm yêu thương về mái ấm gia đình – nơi khởi nguồn và cũng là điểm tựa vững chắc cho hành trình khôn lớn của con người. Với những hình ảnh đời thường như “chiếc giường nhỏ hẹp”, “cha mẹ nằm hai bên”, nhà thơ đã vẽ nên một khung cảnh gia đình gần gũi, êm đềm mà thiêng liêng – nơi đứa trẻ được bao bọc giữa hai vòng tay thân yêu nhất. Hình ảnh “con nằm giữa cha và mẹ” không chỉ là tả thực một tư thế, mà còn mang tính biểu tượng sâu sắc cho sự nuôi dưỡng về cả thể chất lẫn tinh thần.Câu thơ “Cuộc đời nằm giữa yêu thương” như một lời chiêm nghiệm thấm thía: tình yêu thương gia đình chính là chiếc nôi đầu tiên và bền vững nhất nuôi dưỡng nên nhân cách và tâm hồn mỗi con người. Bên cạnh nội dung chan chứa yêu thương, nghệ thuật thơ cũng góp phần quan trọng làm nên vẻ đẹp nhẹ nhàng mà sâu lắng cho tác phẩm. Một loạt các hình ảnh thiên nhiên như “làn sóng”, “cánh chim”, “mặt lá”, “nụ hoa”… không chỉ giàu tính tạo hình mà còn mở ra một thế giới trong trẻo, sinh động, biểu tượng cho sự sống, tự do và vẻ đẹp thuần khiết – tất cả đều quy tụ lại trong ánh nhìn đầy trìu mến mà người cha dành cho đứa con bé bỏng. Giọng thơ nhẹ nhàng như một khúc ru ngân nga, nhạc tính êm ái như chính dòng chảy dịu dàng của tình yêu thương khiến người đọc dễ dàng chạm vào cảm xúc dịu ngọt và sâu lắng. Với cảm xúc chân thành và nghệ thuật tinh tế, bài thơ khơi dậy trong lòng người đọc sự trân trọng với những giá trị giản dị mà thiêng liêng nhất: tình cảm gia đình.

Đọc hiểu văn bản nghị luận và viết bài văn nghị luận xã hội (5,0 điểm)

Câu 1 (1,0 điểm)

Lí lẽ: “Đôi khi ngây thơ nông nổi, ta có thể khiến bản thân trở thành cột tiếp sóng lan truyền đi những tín hiệu sai lạc.”
Bằng chứng:

+ “Ta phán xét và ném đá một con người qua vài dòng tin lan truyền trên mạng”.

+ “Ta rơi vào một mê lộ ngụy tạo thông tin do ai đó thêu dệt và dẫn dắt, để rồi ta góp phần lan truyền những thông tin ấy”.

– Tác dụng của lí lẽ và bằng chứng:

+ Giúp lập luận chặt chẽ, logic, tăng tính thuyết phục cho văn bản.

+ Làm sáng tỏ luận điểm: Nhận biết và phân biệt bên trong với bề ngoài, bản sắc và màu sắc, sự thật và ngụy tạo là kĩ năng thiết yếu trong một xã hội thông tin cuộn cuộn như ta đang sống. Từ đó góp phần làm nổi bật luận đề của văn bản (tầm quan trọng của việc “biết đọc” – nghĩa là nhận thức được giá trị thật ẩn sau bề mặt thông tin).

Câu 2 (4,0 điểm)

1/ MB: Giới thiệu vấn đề bàn luận

Giữa dòng chảy thông tin phức tạp của cuộc sống hiện đại, con người không chỉ cần biết đọc chữ, mà còn cần biết “đọc” cuộc đời – tức là nhận ra những giá trị thật sự đang bị che lấp sau vẻ ngoài hào nhoáng. “Biết đọc” như thế là một biểu hiện rõ nét của sự trưởng thành, khi ta đủ bản lĩnh để phân biệt thật – giả, đúng – sai, và đủ sâu sắc để yêu thương, thấu hiểu.

2/ Thân bài

a/ Giải thích

“Đọc” ở đây không đơn thuần là hoạt động nhận diện ngôn ngữ, mà là khả năng tư duy, phân tích, nhìn sâu vào bản chất của sự vật, hiện tượng. Biết đọc là khi ta không dừng lại ở vẻ ngoài, mà truy tìm đến những tầng sâu ý nghĩa ẩn giấu phía sau. Nó đòi hỏi sự quan sát tinh tế, tư duy phản biện, sự đồng cảm và cả lòng kiên nhẫn. Trong một xã hội mà thông tin vừa bùng nổ, vừa dễ bị thao túng, biết đọc là tấm khiên giúp ta không bị cuốn theo những định kiến, tin giả, hay những đám đông lạc hướng. Và chính việc “biết đọc” ấy – nghĩa là biết phân biệt giữa thật và giả, giữa bản chất và bề ngoài – là bước đi thiết yếu để con người hoàn thiện chính mình, trở nên vững vàng hơn trong tư duy, cảm xúc và hành xử.

b/ Bàn luận

Không thiếu những ví dụ cho thấy sự nông nổi khi thiếu khả năng “đọc” cuộc sống. Một vài dòng tin trên mạng xã hội, một đoạn clip ngắn không rõ ngọn ngành cũng đủ khiến nhiều người lao vào chỉ trích, kết tội ai đó mà chẳng cần kiểm chứng. Những “cột tiếp sóng” vô tình lan truyền sai lệch, đôi khi là do sự nhẹ dạ, thiếu hiểu biết, nhưng cũng phản ánh một sự non nớt trong tư duy và cảm nhận. Nếu không rèn cho mình một cái nhìn sâu sắc, một thái độ tỉnh táo, con người sẽ mãi dễ bị dắt mũi bởi những điều được dựng lên khéo léo nhưng giả tạo.

Ngược lại, khi biết đọc, ta không chỉ trưởng thành về nhận thức mà còn mở rộng lòng mình với tha nhân. Ta không còn vội vã phán xét, mà biết nhìn nhận từ nhiều phía, biết kiên nhẫn lắng nghe, biết soi chiếu hoàn cảnh của người khác để hiểu – và thương. Đó là khi ta đủ chín chắn để thấy sau những thô ráp, vụng về là nỗ lực âm thầm; sau những va vấp là một trái tim đầy ắp yêu thương nhưng chưa biết cách bày tỏ. Biết đọc làm nên sự khôn ngoan, và cũng làm nên một trái tim biết bao dung.

c/ Mở rộng

Tuy nhiên, trưởng thành không dừng lại ở việc biết nhìn sâu mà còn là biết hành động. Khi ta hiểu được sự thật, nhận ra điều đúng, ta cần sống có trách nhiệm hơn – không chỉ với bản thân mà còn với người khác và cộng đồng. Sự trưởng thành thực sự đòi hỏi ta phải dũng cảm trước sự thật, phải hành xử công minh, nhân hậu, và sẵn sàng bảo vệ những điều đúng đắn dù điều đó có thể khiến ta thiệt thòi.

d/ Bài học

Mỗi người, trên hành trình sống, cần tự rèn cho mình kỹ năng “đọc” – không chỉ để không lạc lối giữa những tín hiệu giả dối, mà để thấu hiểu, yêu thương, và sống tốt hơn. Hãy tỉnh táo khi tiếp nhận thông tin. Hãy thấu đáo khi đánh giá một con người hay sự việc. Bởi cái nhìn hời hợt có thể khiến ta làm tổn thương người khác và làm lệch hướng cả chính mình.

3/ Kết bài : khẳng định vấn đề

Vì thế, “biết đọc” không chỉ là biểu hiện của sự trưởng thành mà còn là con đường dẫn ta đến một cuộc sống sâu sắc và có ý nghĩa hơn. Trong thời đại mà cái giả dễ dàng khoác áo thật, cái ác lắm khi đội lốt cái thiện, thì việc “đọc” ra những giá trị khuất lấp là điều cần thiết để ta giữ được nhân cách, giữ được niềm tin, và giữ được trái tim chân thật giữa cuộc đời nhiều lớp lang.