I. Đọc – tìm hiểu chung

1. Tác giả : Khánh Hoài

2. Tác phẩm

a. Xuất xứ: Tác phẩm được trao giải Nhì trong cuộc thi thơ – văn viết về quyền trẻ em (1992)

b. Thể loại : truyện ngắn

c. Kiểu văn bản: nhật dụng

d. Phương thức biểu đạt: tự sự, miêu tả, biểu cảm

e. Bố cục:

– Từ đầu –> hiếu thảo như vậy : Cuộc chia tay của những con búp bê

Tiếp –> trùm lên cảnh vật : Thủy chia tay cô giáo và lớp học

Còn lại : Hai anh em Thành và Thủy chia tay nhau

f. Tóm tắt văn bản

Hai anh em Thành và Thủy cùng sinh ra và lớn lên trong một gia đình khá giả. Cả hai anh em đều rất yêu thương nhau. Nhưng rồi, bố mẹ li dị, Thành và Thủy phải chịu cảnh xa lìa, anh thì ở lại với bố còn em theo mẹ về ở với bà ngoại. Mẹ yêu cầu Thành và Thủy phải chia đồ chơi. Không thể chịu nổi nỗi đau đớn, hai anh em đã khóc rất nhiều và nhường nhau từng thứ đồ chơi, đặc biệt là hai con búp bê Vệ Sĩ và Em Nhỏ. Thương em, Thành đã dành cả hai con búp bê cho em. Thành dẫn em đến trường để chia tay cô giáo và bạn bè. Khi trở về nhà, chuẩn bị lên xe theo mẹ, Thủy bỗng quyết định để hai con búp bê lại cho anh. Thành đã khóc và hứa với em không bao giờ để hai con búp bê ngồi xa nhau.

II. Phân tích văn bản

1. Nhan đề, ngôi kể và nhân vật chính

a. Nhan đề

– Hình ảnh ẩn dụ : những con búp bê. Đây vốn là những đồ chơi của trẻ nhỏ → gợi lên sự hồn nhiên, trong sáng, ngây thơ, vô tội,  của các em bé. Nhan đề đã gợi ra một tình huống buộc người đọc phải theo dõi, góp phần thể hiện ý định mà tác giả muốn nói.

b.Ngôi kể

– Ngôi kể thứ nhất, người kể chuyện xưng tôi – là người trong cuộc, chứng kiến mọi sự việc và kể lại. Do đó làm tăng tính chân thật cho văn bản, thể hiện sâu sắc những suy nghĩ, tình cảm,  tâm trạng,  của các nhân vật. Câu chuyện có sức thuyết phục cao hơn.

c. Nhân vật

– Hai anh em Thành và Thủy là hai nhân vật chính, là hai người cùng cảnh ngộ cùng chịu nỗi đau nỗi bất hạnh như nhau,  tình cảm anh em đẹp đáng trân trọng.

– Nhân vật phụ: cô giáo & mẹ

2. Các cuộc chia tay

a. Hai anh em chia nhau đồ chơi

• Cảnh buổi sáng

-Tác giả dùng nhiều từ láy gợi tả âm thanh màu sắc của các loài chim, loài hoa: những bông hoa thược dược khoe bộ cánh rực rỡ, lũ chim sâu nhảy nhót trên cành và chiêm chiếp kêu,…một cảnh thật rộn ràng, tươi mới.

– Trong khi đó, hai anh em đau khổ, buồn bã, tủi cực khi nghe tin phải chia tay nhau vì bố mẹ li hôn.

Nghệ thuật đối lập nội tâm với ngoại cảnh, làm nổi bật sự hồn nhiên, vô tội và nỗi bất hạnh của những em nhỏ đồng thời cũng  ngầm phê phán những bậc cha mẹ thiếu gương mẫu, không quan tâm chăm lo đến con cái.

• Những kỉ niệm đẹp của hai anh em

– Thành đi đá bóng ở sân vận động bị ngã rách áo, Thủy đã mang kim chỉ ra tận sân vận động khâu áo cho anh.

– Từ đó, chiều nào Thành cũng đi đón Thủy, hai anh em vừa đi vừa nói chuyện vui vẻ, tình cảm anh em đẹp, trong sáng,  ngây thơ và rất mực gần gũi.

• Cảnh chia búp bê

-Khi Thành mang hai con búp bê chia ra thì Thủy tru tréo lên giận dữ vì em không muốn hai con Vệ Sĩ và Em Nhỏ phải rời xa nhau→ sự ngây thơ hồn nhiên của lứa tuổi trẻ con.

– Hai con búp bê luôn ở cạnh nhau không bao giờ xa cách là biểu tượng cho tình cảm anh em bền chặt không bao giờ xa nhau của Thành &Thủy. Búp bê là hình ảnh của gia đình sum họp, sự gắn bó của hai anh em, là kỉ niệm đẹp của thời thơ ấu, là hình ảnh trung thực của hai anh em Thành-Thủy.

• Thủy chia tay lớp học

– Thủy chia tay lớp học là một cảnh rất cảm động. Em sắp phải xa mái trường này mãi mãi và sẽ không bao giờ còn được đi học nữa. Cô giáo Tâm và các bạn trong lớp rất buồn. Cô giáo còn tặng em chiếc bút và quyển vở , tình cảm thầy trò, bạn bè cao đẹp, đầm ấm, trong sáng nhưng Thủy chẳng còn có cơ hội được sống trong những tình cảm đẹp đẽ ấy nữa.

– Sau khi ra khỏi lớp học, Thành cảm thấy vô cùng kinh ngạc khi thấy mọi người vẫn đi lại bình thường,  nắng vẫn vàng ươm và bao trùm lên cảnh vật. Nghệ thuật đối lập nội tâm với ngoại cảnh làm nổi bật nỗi đau khổ bất hạnh của hai anh em. Hai anh em quá nhỏ bé để chịu cái sự đau đớn, nghiệt ngã như thế này. Đây chính là đặc sắc nghệ thuật của truyện ngắn.

• Hai anh em chia tay nhau

– Hai anh em đau đớn tột cùng khi phải chia tay nhau. Trước khi đi, Thủy đã để lại con Vệ Sĩ bên cạnh con Em Nhỏ để cho chúng không bao giờ phải cách xa nhau tượng trưng cho tình cảm gắn bó giữa hai anh em Thành và Thủy.

– Thủy để hai con búp bê cạnh nhau và để cho con Vệ Sĩ gác cho anh ngủ , rõ ràng Thủy là một người em hết mực yêu thương anh trai, hi sinh niềm vui của mình vì anh.

Tình cảm của hai anh em rất đáng trân trọng, đáng tự hào, ấy vậy mà hai anh em lại phải chia tay nhau vì hạnh phúc của bố mẹ đổ vỡ. Thật xót xa biết nhường nào.

III. Tổng kết

1.Nội dung

– Ca ngợi tình cảm anh em thắm thiết trong sáng

– Phê phán những bậc cha mẹ vô trách nhiệm với con cái, đẩy con cái mình vào những hoàn cảnh bế tắc, éo le

2.Nghệ thuật

– Hình ảnh ẩn dụ trong nhan đề, lựa chọn ngôi kể thích hợp, xây dựng nhân vật tài tình.

– Nghệ thuật đối lập nội tâm với ngoại cảnh