Căn cước văn hóa của mỗi con người và dân tộc là yếu tố cốt lõi để xác lập nên giá trị cá nhân và quốc gia trong bối cảnh hiện nay

Dàn ý tóm tắt

I. Mở bài

Giới thiệu vấn đề nghị luận

II. Thân bài

1. Giải thích

– Văn hóa: được xem là tập hợp các giá trị, niềm tin, thái độ, hành vi… trong lối sống, phong tục, tín ngưỡng, trong quan hệ với tự nhiên và quan hệ xã hội của một cá nhân hay một nhóm người, cộng đồng nào đó.

– Căn cước văn hóa: những đặc điểm riêng biệt, độc đáo của văn hóa một cá nhân, dân tộc.

– Căn cước văn hóa của mỗi người: những nét riêng biệt về suy nghĩ, thái độ, hành động, kĩ năng của mỗi người.

– Căn cước văn hóa dân tộc: những đặc điểm riêng biệt về lối sống, phong tục, ngôn ngữ, hành vi, tín ngưỡng, quan hệ với tự nhiên của xã hội của một cộng đồng.

– Ý kiến khẳng định vai trò quan trọng của những đặc điểm riêng biệt của văn hóa cá nhân và văn hóa dân tộc trong bối cảnh xã hội hiện đại.

2. Bình luận

2.1. Bối cảnh thời đại

– Bối cảnh hiện nay: bối cảnh toàn cầu hóa, không gian thế giới phẳng, đời sống văn hóa – xã hội có sự chuyển dịch nhanh chóng. Sự phát triển của công nghệ số mở ra không gian văn hóa mới, thúc đẩy quá trình tiếp biến và giao lưu văn hóa giữa các quốc gia. Quá trình di cư diễn ra mạnh mẽ làm thay đổi cấu trúc xã hội và bản sắc văn hóa của nhiều quốc gia. Thế giới đương đại cũng đặt ra nhiều vấn đề chưa có lời giải: mâu thuẫn giữa hiện đại và truyền thống, giữa tăng trưởng kinh tế và bảo vệ môi trường, giữa lợi ích cá nhân và cộng đồng; sự xung đột giữa các nền văn hóa, vấn đề khủng hoảng bản sắc…

2.2. Căn cước văn hóa của mỗi người xác lập nên giá trị cá nhân

2.2.2. Vì sao?

– Mỗi con người là một cá thể độc lập, có cá tính, suy nghĩ, hành vi, thái độ, kĩ năng, những tố chất khác nhau; tất cả làm nên sự khác biệt, riêng biệt của mỗi người trong cuộc sống. Bằng những khả năng riêng đó, cá nhân sáng tạo trên lĩnh vực vật chất và tinh thần để tạo dựng giá trị bản thân. Căn cước văn hóa của mỗi con người khẳng định sự tồn tại của mỗi cá thể giữa xã hội đầy biến động nảy.

– Ý thức được đặc điểm văn hóa riêng biệt của mình là điều kiện quan trọng để con người phát huy được khả năng, tiềm lực bản thân, khai thác được thế mạnh để khẳng định mình trong đời sống xã hội.

– Mỗi cá nhân không sinh ra với một bản chất cố định mà phải tự mình kiến tạo nó qua những lựa chọn và hành động; là một chuỗi những hành trình đi tìm ý nghĩa. Nếu không mang được căn cước văn hóa thì mỗi người chỉ là một phân bản của người khác.

– Mất đi ý thức căn cước văn hóa cá nhân, mỗi người sẽ mất đi mất đi khả năng cảm nhận, trải nghiệm một cách sâu sắc cái phần đời sống gắn với dân tộc mình, để định hình mỗi người trong một thế giới không ngừng biến đổi.

2.2.3. Làm thế nào để mỗi người xác lập giá trị cá nhân bằng căn cước văn hóa của mình?

– Hiểu rõ giá trị bản thân với những đặc điểm về suy nghĩ, thái độ, hành vi, phong cách, sống với thang giá trị của bản thân.

– Tôi luyện ý chí, nghị lực, kiên trì xây dựng, phát triển kiến thức và kĩ năng để khẳng định bản sắc cá nhân.
(Phải đưa ra được những dẫn chứng tiêu biểu, toàn diện, xác đáng để làm rõ vấn đề)

2.2.4. Ý nghĩa

– Định hình căn cước văn hóa cá nhân trong một thế giới thay đổi giúp con người sống trọn vẹn, tránh khủng hoảng bản sắc, hoang mang, lạc lối, mất phương hướng.

– Là điều kiện để sáng tạo và đóng góp cho xã hội, chỉ khi thực sự hiểu rõ mình, con người mới có thể khai phá tiềm năng và sáng tạo.

2.3. Căn cước văn hóa của mỗi dân tộc xác lập giá trị quốc gia

2.3.1 Vì sao?

– Căn cước văn hóa của một quốc gia là toàn bộ giá trị văn hóa vật chất và tinh thần được tạo lập, lắng kết theo thời gian. Đó là những giá trị tạo nên sự khác biệt mỗi quốc gia. Căn cước văn hóa của mỗi quốc gia giúp dân tộc định hình sự tồn tại độc lập của quốc gia trên bản đồ thế giới.

– Tạo lập căn cước văn hóa dân tộc sẽ góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội.

– Nếu không ý thức được căn cước văn hóa của dân tộc mọi sự kết nối giữa cá nhân và cộng đồng, truyền thống và hiện đại sẽ bị đứt gãy.

– Căn cước văn hóa là điều không dễ dàng tạo lập và gìn giữ. Vì vậy, con người cần biết nâng niu trân trọng và góp phần bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc.

2.3.2. Làm thế nào để xác lập giá trị quốc gia bằng căn cước văn hóa dân tộc mình?

– Có chiến lược bảo tồn, gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc.

– Cần kết hợp song song việc giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống với việc không ngừng đổi mới sáng tạo để đáp ứng sự biến đổi không ngừng của thời đại. (Học sinh phải đưa ra được những dẫn chứng tiêu biểu, toàn diện, xác đáng để làm rõ vấn đề)

2.3.3. Ý nghĩa

– Nhân loại nhận ra nhau trước hết bởi gương mặt riêng của văn hóa mỗi dân tộc. Căn cước văn hóa dân tốc sẽ là yếu tố căn cốt để định hình gương mặt riêng của mỗi quốc gia.

2.2.3. Mở rộng, phản biện

– Việc gìn giữ, phát huy văn hóa cá nhân làm phong phú, đa dạng văn hóa quốc gia, dân tộc.

– Để hòa hợp cùng nhau, bên cạnh việc giữ gìn bản sắc của chính mình, chúng ta cũng cần học cách tiếp nhận, tôn trọng, bảo vệ bản sắc của người khác, của dân tộc khác. Đó chính là điều kiện để hội nhập quốc tế, để các dân tộc có thể gần lại với nhau mà không đánh mất chính mình.

– Xác lập giá trị cá nhân từ đặc điểm văn hóa của mỗi người không có nghĩa là sự cố chấp, dị biệt, sống cô lập bởi mỗi người là một thực thể xã hội không tách rời khỏi cộng đồng.

– Lên án và phê phán những người bảo thủ, không nỗ lực tiếp cận sự phát triển chung của xã hội, không tiếp nhận cái mới

3. Bài học nhận thức và hành động

– Hiểu được giá trị của văn hóa cá nhân và dân tộc..

– Tỉnh táo và sáng suốt đón nhận cái mới, nỗ lực trong việc tìm tòi, nghiên cứu, lĩnh hội giá trị văn hóa của nhân loại.

– Năng động, linh hoạt trong việc tiếp nhận giá trị văn hóa để có thể nâng cao giá trị bản thân trong xã hội hiện đại với tốc độ phát triển nhanh chóng.

III. Kết bài

Khẳng định lại vấn đề

Bài làm tham khảo

Trong hành trình đi tìm chính mình, con người không chỉ đối diện với câu hỏi “tôi là ai” mà còn đối diện với một câu hỏi sâu xa hơn: “tôi thuộc về đâu?”. Câu trả lời cho cả hai câu hỏi ấy nằm trong hai chữ “văn hóa”. Văn hóa như tấm căn cước vô hình, giúp mỗi cá nhân tìm thấy dấu ấn riêng, đồng thời khắc họa gương mặt của cả một dân tộc. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, khi thế giới ngày càng trở nên “phẳng”, căn cước văn hóa lại càng trở thành yếu tố cốt lõi để xác lập nên giá trị cá nhân và khẳng định bản lĩnh quốc gia.

Văn hóa vốn dĩ là tổng hòa của phong tục, tín ngưỡng, niềm tin, thái độ sống, cách ứng xử, ngôn ngữ… được hun đúc qua thời gian. Và căn cước văn hóa chính là phần “chất” riêng làm nên bản sắc không thể trộn lẫn. Nếu ở cá nhân, nó là suy nghĩ, thái độ, hành vi, kỹ năng và cách sống; thì ở tầm dân tộc, nó là lối sống, tiếng nói, tín ngưỡng, những giá trị tinh thần đã bền bỉ tồn tại cùng lịch sử. Giữ được căn cước ấy là giữ được gốc rễ của mình, là cách con người và cộng đồng khẳng định sự hiện diện độc lập trước thế giới rộng lớn.

Trong xã hội hiện đại, sự phát triển của công nghệ số đã khiến khoảng cách giữa các nền văn hóa dường như biến mất. Chúng ta có thể nghe nhạc Hàn Quốc, xem phim Mỹ, mặc thời trang Pháp chỉ qua một chiếc điện thoại. Nhưng cũng chính vì vậy, nguy cơ đánh mất bản sắc cá nhân, khủng hoảng bản sắc dân tộc ngày càng hiện hữu. Nếu không có một “cái neo tinh thần”, con người dễ trôi nổi, hòa tan, còn quốc gia thì dễ lạc lõng trong vòng xoáy toàn cầu.

Ở bình diện cá nhân, căn cước văn hóa là nền tảng để mỗi người tìm thấy giá trị riêng biệt của mình. Một cá nhân hiểu rõ mình là ai, tin vào giá trị gì, muốn sống như thế nào sẽ biết cách khai thác thế mạnh, phát huy tiềm năng. Giáo sư Ngô Bảo Châu đã ghi dấu ấn với “Bổ đề cơ bản” không chỉ nhờ trí tuệ thiên bẩm, mà còn bởi ý thức bền bỉ theo đuổi khoa học như một phần căn cước tinh thần của bản thân. Trịnh Công Sơn với âm nhạc thấm đẫm nhân văn đã để lại một di sản không thể thay thế, âm nhạc ấy chính là “giọng nói” của căn cước văn hóa cá nhân. Ngược lại, khi sống mà không có bản sắc, con người dễ trở thành cái bóng mờ nhạt của người khác, hoang mang trước biến động và đánh mất niềm tin vào chính mình.

Ở bình diện dân tộc, căn cước văn hóa là hồn cốt để khẳng định vị thế quốc gia. Nhật Bản có thể khiến cả thế giới ngưỡng mộ không chỉ nhờ kinh tế, mà còn nhờ họ giữ gìn và lan tỏa tinh thần võ sĩ đạo, trà đạo, nghệ thuật bonsai. Việt Nam ta cũng vậy, từ áo dài, tiếng Việt đến quan họ, hát xoan, tất cả đã làm nên một gương mặt văn hóa riêng biệt. UNESCO công nhận nhiều di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam không chỉ vì giá trị nghệ thuật, mà còn vì đó là bằng chứng về sức sống bền bỉ của căn cước văn hóa dân tộc qua bao thế kỷ. Chính bản sắc ấy giúp đất nước nhỏ bé của chúng ta đứng vững giữa bao biến động lịch sử, đồng thời bước ra thế giới với niềm tự hào riêng.

Dĩ nhiên, giữ gìn bản sắc không đồng nghĩa với khép kín. Hội nhập mà chỉ chăm chăm giữ mình sẽ thành bảo thủ, còn mở cửa mà quên gốc thì sẽ hòa tan. Hàn Quốc đã thành công nhờ vừa gìn giữ hanbok, kimchi, vừa sáng tạo K-pop, điện ảnh để lan tỏa ra toàn cầu. Đó cũng là bài học cho chúng ta: căn cước văn hóa chỉ thực sự sống động khi biết hòa hợp giữa truyền thống và hiện đại, giữa dân tộc và nhân loại.

Từ đây, mỗi người cần tự rút ra bài học. Với cá nhân, hãy nuôi dưỡng bản lĩnh, trau dồi tri thức, sống với thang giá trị riêng để định hình căn cước văn hóa cho mình. Với dân tộc, cần chung tay bảo tồn di sản, đồng thời sáng tạo để văn hóa không chỉ dừng ở bảo tàng, mà bước ra đời sống hiện đại. Khi ta hiểu và tự hào về căn cước của mình, ta mới có thể mở lòng đón nhận những giá trị khác mà không đánh mất chính mình.

Căn cước văn hóa chính là dấu ấn sâu xa để khẳng định con người và dân tộc trong thế giới phẳng hôm nay. Nó giúp mỗi cá nhân tìm thấy chỗ đứng, mỗi dân tộc giữ vững gương mặt riêng biệt. Giữ gìn căn cước văn hóa chính là giữ lấy căn tính, để không lạc lối giữa toàn cầu hóa, và để tự tin bước vào tương lai với bản lĩnh riêng mình.