I/ Tìm hiểu chung

1/ Tác giả (sgk)

– Lí Công Uẩn (947 –1028) tức Lí Thái Tổ

– Quê: Châu Cổ Pháp, lộ Bắc Giang Nay là Từ sơn – Bắc Ninh

– Ông là vị vua khai sáng triều Lí , là vị vua anh minh, có chí lớn và lập nhiều chiến công.

2/ Tác phẩm

– Hoàn cảnh ra đời: Năm 1010 , Lí Công Uẩn quyết định dời đô từ Hoa Lư (Ninh Bình) ra thành Đại La (Thăng Long – Hà Nội ngày nay), đổi tên nước Đại Cồ Việt thành Đại Việt , bắt đầu thời kì phát triển mới của dân tộc. Nhân dịp này, Lí Công Uẩn viết “Chiếu dời đô” để thông báo rộng rãi quyết định dời đô của mình cho toàn thể dân chúng được biết.

– Thể loại: Thể chiếu (là thể văn nghị luận cổ do vua chúa dùng để ban bố mệnh lệnh, được viết bằng văn xuôi, văn vần, biền ngẫu, được công bố và đón nhận một cách trang trọng)

– Kiểu văn bản : Nghị luận

– Phương thức biểu đạt: nghị luận, miêu tả, biểu cảm, tự sự

– Bố cục: 3 phần:

+ P1: Từ đầu à “không thể không dời đổi”: Lí do dời đô

+ P2: Tiếp à “kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời”: Những ưu điểm của thành Đại La

+ P3: còn lại : Thông báo quyết định dời đô.

II/ Phân tích

1/ Lí do dời đô

a/ Cơ sở lịch sử của việc dời đô

– Nhà Thương đến vua Bàn Canh năm lần dời đô

– Nhà Chu đến vua Thành Vương ba lần dời đô

– Các triều đại trước đó dời đô là để mưu toan nghiệp lớn, để xây dựng vương triều thịnh vượng, để mở mang tương lai cho con cháu đời sau. Kết quả của những cuộc dời đô: vận nước lâu dài, phong tục phồn thịnh.

– Lí Thái Tổ dẫn ra dẫn chứng cụ thể về triều đại Thương Chu để làm cơ sở lịch sử để khẳng định việc dời đô là tất yếu, hợp quy luật, trên vâng mệnh trời, dưới theo ý dân.

b/ Cơ sở thực tiễn của việc dời đô

– Nhà Đinh, nhà Lê vì không chịu dời đô nên đã gây ra những hậu quả tai hại: triều đại không được lâu bền, số vận ngắn ngủi, trăm họ hao tổn, vạn vật không được thích nghi.

– Việc đóng đô ở Hoa Lư không phải là sai nhưng nó không còn phù hợp với tình hình thực tại. Hoa Lư vốn là vùng đồi núi có địa thế hiểm trở, chỉ thích hợp khi ta phải chống đỡ với giặc ngoại xâm. Nhưng khi đất nước đã thái bình, việc giữ nước đã tạm yên, việc xây dựng và phát triển đất nước cần đưa lên hàng đầu thì đóng đô ở Hoa Lư hoàn toàn không phù hợp nữa. Chuyển dời kinh đô xuống đồng bằng là xu thế tất yếu, là nhu cầu cấp thiết của thời đại.

Từ cơ sở lịch sử, cơ sở thực tế , bằng con mắt nhìn xa trông rộng và khát vọng xây dựng đất nước hùng cường, Lí Công Uẩn đã đi đến quyết định dời đô.

2/ Những lợi thế của thành Đại La

Lí Công Uẩn đã chọn Đại La làm kinh đô bởi ở đây hội tụ rất nhiều lợi thế:

– Lịch sử: Đại La từng là kinh đô cũ của Cao Vương

– Vị trí địa lí: ở nơi trung tâm của trời đất, mở ra bốn hướng nam, bắc, đông, tây lại tiện hướng nhìn sông, dựa núi.

– Địa thế : đẹp, hùng vĩ, thế rồng cuộn hổ ngồi , địa thế rộng mà bằng phẳng, đất đai cao mà thoáng.

– Văn hóa : đây là vùng đất lí tưởng cho dân cư sinh sống, không phải lo cảnh ngập lụt, muôn vật được phong phú, tốt tươi.

Khẳng định: Đại La là thắng địa, là chốn hội tụ trọng yếu của bốn phương đất nước, là kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời.

Đoạn văn đã thể hiện tầm nhìn chiến lược của Lí Công Uẩn, đó là cái nhìn toàn diện và sâu sắc. Sau hơn 1000 năm, Hà Nội đã trở thành thủ đô hòa bình, là trung tâm văn hóa, chính trị của cả nước . Điều đó càng khẳng định việc dời đô của Lí Công Uẩn là để mưu toan nghiệp lớn và tính kế muôn đời cho con cháu.

3/ Quyết định dời đô

“Trẫm muốn dựa vào sự thuận lợi của đất ấy để định chỗ ở. Các khanh nghĩ thế nào?”

– Hình thức đưa ra quyết định: đưa ra mệnh lệnh nhưng không phải là hình thức mệnh lệnh mà là một câu hỏi các quần thần trong triều.

– Ý nghĩa:

+ Nhà vua đã bày tỏ khát vọng dời đô bằng cách đối thoại để mọi người hiểu nỗi lòng của mình.

+ Thể hiện thái độ tôn trọng quần thần, bình đẳng vua – tôi.

Lời văn tạo ra sự đồng cảm sâu sắc giữa nhà vua và thần dân

Tạo tính thuyết phục cao, thấu tình đạt lí.

III. TỔNG KẾT

1/ Nội dung

“Chiếu dời đô” đã phản ánh khát vọng của nhân dân về một đất nước độc lập, thống nhất, đồng thời phản ánh ý chí tự cường của dân tộc Đại Việt đang trên đà lớn mạnh.

2/ Nghệ thuật

“Chiếu dời đô” là áng văn nghị luận đặc sắc với cách lập luận mạch lạc, chặt chẽ, các lí lẽ sắc sảo, rõ ràng. Bài chiếu còn có sự kết hợp hài hòa giữa lí và tình để tạo nên sức thuyết phục mạnh mẽ.