1. Mở bài
Bảo Ninh là một trong những nhà văn tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại, với phong cách sáng tác giàu chất suy tư và ám ảnh về chiến tranh. Truyện ngắn Mây trắng còn bay mang đậm dấu ấn nghệ thuật của ông, khai thác dòng hồi tưởng về quá khứ và những biến động trong tâm lý con người. Tác phẩm không chỉ tái hiện những ký ức chiến tranh đầy ám ảnh mà còn thể hiện nỗi cô đơn, sự trống trải của con người trong hiện tại, khi quá khứ và thực tại luôn giằng xé, đan xen.
2. Thân bài:
a. Tóm tắt tác phẩm:
Câu chuyện xoay quanh chuyến bay trên chiếc TU cùng những hành khách với những tâm trạng khác nhau. Nhân vật “tôi” là một hành khách trên chuyến bay đầy mây mù, với nỗi bất an và hoài nghi. Trên chuyến bay còn có một bà cụ già mang theo một chiếc làn mây chứa những đồ vật cho ngày giỗ con trai đã hy sinh. Hành động của bà cụ – thắp nhang, bày đồ cúng ngay trên khoang máy bay – gây nên những phản ứng khác nhau từ những người xung quanh. Cuối cùng, trên nền trời bao la, mây trắng vẫn bay, như biểu tượng cho những nỗi đau mất mát và tình mẫu tử vẫn trọn vẹn trong lòng người mẹ.
b. Phân tích chủ đề và những khía cạnh làm sáng tỏ chủ đề:
Nét nổi bật trong chủ đề tác phẩm chính là nỗi đau chiến tranh và những di chứng còn lại. Truyện ngắn tái hiện một nỗi đau không lời, kéo dài suốt hàng chục năm trời. Bà cụ là nhân vật đại diện cho hàng ngàn người mẹ Việt Nam đã mất con trong chiến tranh. Hơn ba mươi năm trôi qua, nhưng nỗi đau ấy vẫn nguyên vẹn, không thể nguôi ngoai. Hình ảnh bà cụ mang theo cả “bàn thờ” thu nhỏ lên máy bay, nâng niu chiếc ba lô cũ như báu vật, rồi “lẩm nhẩm khấn vái” ngay trên ghế ngồi thể hiện sự day dứt và tình yêu thương vô bờ bến đối với người con đã khuất. Trong suốt chuyến bay, bà cụ “im lặng”, “co ro trong chiếc áo mưa mỏng”, đôi mắt “đăm đăm qua cửa sổ” như đang lặng lẽ đối diện với ký ức đau thương của mình. Sự hy sinh ấy không chỉ thuộc về quá khứ mà vẫn còn in hằn trong thực tại, khi bà cụ phải một mình gánh chịu nỗi mất mát khôn cùng, lạc lõng giữa một thế giới đang ngày càng xa rời những giá trị thiêng liêng của ký ức và tình mẫu tử.
Bên cạnh đó, truyện còn gây ám ảnh cho người đọc bởi sự thờ ơ, lạnh lùng của con người trong xã hội hiện đại. Trái ngược với sự đau đáu về quá khứ của bà cụ là thái độ vô cảm, lạnh lùng của một bộ phận con người hiện đại. Hình tượng tay vận complet tiêu biểu cho lớp người sống trong nhịp sống hối hả, chỉ quan tâm đến bản thân mà quên đi những giá trị tình cảm, những mất mát của thế hệ đi trước. Khi bà cụ thực hiện nghi thức cúng giỗ trên máy bay, “tay vận complet ngồi ngay sau lưng bà cụ liền xẵng giọng: ‘Này, bà làm cái trò gì thế hả?'”, rồi sau đó “không giấu được vẻ bực tức”, “ngồi thụp xuống, vùi mặt vào tờ báo”. Hành động và lời nói của y không chỉ thể hiện sự khó chịu, thiếu tôn trọng mà còn bộc lộ rõ nét thái độ vô cảm trước nỗi đau của người khác. Điều này phản ánh thực trạng đáng buồn của xã hội hiện đại: khi con người ngày càng bị cuốn theo cuộc sống vật chất, họ dần đánh mất sự đồng cảm, trân trọng quá khứ và những giá trị truyền thống.
Không chỉ vậy, tác phẩm còn là câu chuyện cảm động về tình mẫu tử thiêng liêng. Tình yêu thương con vô bờ bến của bà cụ là sợi dây kết nối giữa quá khứ và hiện tại. Mặc dù con trai đã hy sinh từ lâu, bà vẫn giữ trọn vẹn lòng thành kính và yêu thương, luôn mang theo ký ức về con bên mình. Suốt bao năm, bà vẫn “không rời chiếc ba lô cũ”, coi đó như một phần của đứa con đã mất. Chi tiết bà cẩn thận bày biện lễ cúng ngay trên khoang máy bay, đặt “cái bát men trắng” và “nắm nhang nhỏ” lên bàn ăn trước mặt, rồi lẩm nhẩm khấn vái cho thấy tình mẫu tử không bị giới hạn bởi không gian hay thời gian. Khi “ba nén nhang đã cháy được một đoạn”, bà “vò đầu, bóp trán, tựa lưng vào thành ghế, lặng đi” như thể đang chìm sâu vào nỗi nhớ con, để rồi sau đó, “nhẹ nhàng đưa tay quệt ngang mắt”. Những cây nhang bà thắp như muốn nối liền hai thế giới, để người con trai có thể cảm nhận được sự hiện diện của mẹ, dù chỉ trong khoảnh khắc ngắn ngủi giữa trời cao.
c. Nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm:
Làm nên thành công của tác phẩm không chỉ có nội dung chủ đề gây xúc động, ám ảnh tâm lí người đọc mà còn ở tài năng viết truyện vô cùng độc đáo của nhà văn Bảo Ninh. Lối viết tinh tế, giàu chất trữ tình, gợi lên những cảm xúc sâu sắc về quá khứ và hiện tại. Việc xây dựng tình huống đối lập giữa hai nhân vật: bà cụ giàu tình cảm, sống với ký ức và người đàn ông vô cảm, thờ ơ với quá khứ đã góp phần làm nổi bật những nét chủ đề của truyện. Nghệ thuật đối lập giữa không gian bên trong (máy bay chật hẹp, gò bó) và không gian bên ngoài (trời cao, mây trắng bồng bềnh) cũng góp phần tô đậm sự đối nghịch giữa những tâm hồn.
Đặc biệt, tác giả đã rất thành công khi xây dựng được hình ảnh mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. “mây trắng” chính là biểu tượng của ký ức và sự chia ly.
Xuyên suốt tác phẩm, mây trắng xuất hiện như một biểu tượng quan trọng. Ban đầu, đó là lớp mây dày đặc che khuất tầm nhìn, tượng trưng cho những ký ức đau buồn chưa thể tan biến. Khi máy bay vươn lên cao, vượt qua tầng mây, bầu trời trở nên sáng trong – như một hình ảnh ẩn dụ cho sự giải thoát, cho sự bất tử của những người đã hy sinh. Mây trắng vẫn bay, mang theo những tâm tư chưa bao giờ nguôi ngoai, đồng thời cũng là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại.
3. Kết bài:
Truyện ngắn Mây trắng còn bay của Bảo Ninh không chỉ là một tác phẩm giàu tính triết lý về chiến tranh và những hậu quả đau đớn mà nó để lại, mà còn là một lời cảnh tỉnh về sự thờ ơ trong xã hội hiện đại. Qua hình ảnh người mẹ già cẩn thận thực hiện lễ cúng cho con trai đã khuất, tác phẩm khắc họa sâu sắc tình mẫu tử thiêng liêng, một tình yêu vượt lên trên mọi đau thương và thử thách của thời gian. Tác phẩm không chỉ lôi cuốn người đọc với những rung động xao xuyến mà còn là một lời nhắc nhở về sự đồng cảm, về lòng yêu thương và tôn trọng quá khứ, những giá trị vô hình mà chúng ta có thể dễ dàng đánh mất trong nhịp sống hối hả của thời hiện đại.
BÀI VIẾT LIÊN QUAN:
