Phân tích đoạn trích “Hạ đỏ” của Nguyễn Nhật Ánh

I/ Mở bài

Nguyễn Nhật Ánh là một nhà văn quen thuộc với tuổi học trò Việt Nam, nổi tiếng với những tác phẩm viết về tuổi thơ ngây trong sáng và đắm tình cảm gia đình. Hạ đỏ là một trong những tác phẩm như vậy. Tác phẩm mang đến cho người đọc những rung động tế nhị và đồng cảm. Đoạn trích trên là một phân cảnh đặc sắc, thể hiện rõ những ký ức về một mùa hè ý nghĩa, cũng là dấu mốc quan trọng trong hành trình trưởng thành của Chương – nhân vật chính của truyện.

II/ Thân bài

1. Tóm tắt tác phẩm

Tác phẩm Hạ đỏ xoay quanh câu chuyện về những trải nghiệm của nhân vật “tôi” trong mùa hè đề thi. Cậu bé Chương cảm nhận được sự yêu thương, quan tâm từ gia đình, đặc biệt là tình cảm của mẹ. Dưới áp lực học tập, Chương phải thức khuya, dậy sớm, ăn canh bí đỏ mà mẹ nấu hàng ngày. Mẹ lo lắng cho sức khỏe của Chương còn ba thì hay trêu đùa để Chương giảm bớt căng thẳng. Sau mỗt thời gian nỗ lực, Chương đã đạt kết quả cao trong kỳ thi, được ba hứa tặng xe đạp, mẹ vui mừng, còn bản thân Chương thì vui sướng vì có thể “chia tay” những tô canh bí đỏ.

2. Phân tích chủ đề của tác phẩm

Tác phẩm gửi gắm những giá trị đẹp về tình cảm gia đình, tình yêu thương mà các thành viên dành cho nhau. Đó là cảm tình mẹ con đằm thắm, sâu sắc, là tình cha con gần gũi, chân thành. Người mẹ hiện lên với hình ảnh đầy yêu thương và lo lắng cho con. Mẹ không chỉ chăm sóc con bằng những bữa ăn mà còn quan sát từng thay đổi nhỏ trên cơ thể con. Khi thấy con gầy gò, mẹ xót xa, bùi ngùi nói: “Mày học hành cách sao mà càng ngày càng giống con mắm vậy Chương ơi!” Câu nói mang cả sự thương cảm lẫn trách móc yêu thương, thể hiện tình mẫu tử thiêng liêng.

Nếu như mẹ là người lo lắng và chăm sóc thì ba lại là người thể hiện tình cảm theo cách riêng. Ông không an ủi con trực tiếp mà hay trêu đùa để giúp con giảm áp lực. Câu nói hài hước: “Nhất định đầu thằng Chương bị hở một chỗ nào đó. Chữ nghĩa đổ vô bao nhiêu rớt ra bấy nhiêu” vừa mang tính trêu chọc nhưng cũng thể hiện sự quan tâm, tạo nên tiếng cười lạc quan, vui vẻ, giúp Chương bớt đi áp lực học hành. Hơn nữa, ba còn hứa mua xe đạp khi con đạt thành tích tốt, đó là cách ông thể hiện niềm tự hào và khích lệ con trai.
Bên cạnh việc ngợi ca tình cảm gia đình, truyện còn khẳng định giá trị của sự nỗ lực. Nhân vật “tôi” đã phải trải qua một thời gian dài học hành gian khổ, kiên trì với mục tiêu của mình. Dù ban đầu cậu cảm thấy mệt mỏi, áp lực nhưng cuối cùng, thành quả đạt được đã chứng minh rằng sự chăm chỉ không bao giờ là vô ích. Kết quả tốt đẹp không chỉ mang lại niềm vui cho Chương mà còn khiến ba mẹ hạnh phúc, vui mừng. Đoạn trích cũng tái hiện chân thực những áp lực mà học sinh phải đối mặt, đặc biệt trong các kỳ thi quan trọng. Qua đó, tác phẩm giúp người đọc đồng cảm với những gian nan mà học sinh phải trải qua trên con đường học vấn và giúp mỗi bạn học sinh hiểu hơn về giá trị của những nỗ lực, quyết tâm.

3/ Phân tích đặc sắc nghệ thuật

Truyện không chỉ thành công ở nội dung, chủ đề đặc sắc, gợi ấn tượng mà còn ở nghệ thuật kể chuyện chân thực, tự nhiên, gần gũi. Với giọng văn hài hước, trong trẻo, những câu văn hóm hỉnh như: “Dạ dày tôi tuyền một màu đỏ” hay “Ba tôi bảo: Nhất định đầu thằng Chương bị hở một chỗ nào đó” khiến câu chuyện nhẹ nhàng hơn dù xoay quanh áp lực học tập. Tác giả cũng rất thành công trong nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật. Tâm trạng của nhân vật “tôi” được khắc họa rõ nét qua từng chi tiết nhỏ, từ sự mệt mỏi, áp lực trong quá trình học tập đến niềm vui sướng khi đạt được thành tích. Đặc biệt, tâm trạng của mẹ cũng được thể hiện rất tinh tế qua những hành động chăm sóc con, lời nói chứa đầy yêu thương và lo lắng.

Đặc biệt, cái hay của truyện còn nằm ở nghệ thuật xây dựng hình ảnh mang tính biểu tượng. Trái bí đỏ không chỉ là món ăn quen thuộc mà còn trở thành biểu tượng cho quãng thời gian gian khổ và sự hy sinh của mẹ. Hình ảnh “chia tay với những tô canh bí đỏ” đầy ẩn dụ, vừa hài hước, vừa thấm đẫm cảm xúc. Cùng với đó, ngôn ngữ đời thường, sinh động, các câu thoại tự nhiên, chân thực phản ánh cách nói chuyện của người Việt Nam cũng giúp câu chuyện trở nên gần gũi và giàu tính hiện thực.

III/ Kết bài

Đoạn trích Hạ đỏ của Nguyễn Nhật Ánh không chỉ đơn thuần kể về một mùa hè ôn thi vất vả mà còn chứa đựng những thông điệp sâu sắc về tình cảm gia đình, sự hy sinh và tình yêu thương thầm lặng. Tác phẩm giúp ta hiểu rằng, dù cuộc sống có nhiều áp lực, nhưng chính tình cảm gia đình là chỗ dựa vững chắc nhất để mỗi người có thể vững bước trên hành trình trưởng thành. Đọc Hạ đỏ, ta không chỉ bồi hồi nhớ lại những tháng ngày học trò mà còn thêm trân trọng những khoảnh khắc bình dị nhưng quý giá bên gia đình. Đây là một câu chuyện đẹp, nhẹ nhàng nhưng đầy ý nghĩa, để lại dư âm sâu lắng trong lòng mỗi độc giả.