… “Quê hương mỗi người đều có
Vừa khi mở mắt chào đời
Quê hương là dòng sữa mẹ
Thơm thơm giọt xuống bên nôi
Quê hương mỗi người chỉ một
Như là chỉ một mẹ thôi
Quê hương nếu ai không nhớ
Sẽ không lớn nổi thành người.”
(Quê hương, Đỗ Trung Quân, NXB Văn học, 1991)
* Tác giả: Đỗ Trung Quân (sinh 19 tháng 1 năm 1955) là một nhà thơ Việt Nam. Năm 1976, ông tham gia phong trào thanh niên xung phong và bắt đầu sáng tác. Nhiều bài thơ của ông được phổ nhạc và được nhiều người yêu thích như Quê hương, Phượng hồng… Phong cách thơ: Nhẹ nhàng, trong trẻo và sâu sắc.
* Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ viết năm 1986 với tên gọi Bài học đầu tiên cho con. Đầu thập niên 1990 bài thơ được phổ nhạc và trở nên nổi tiếng và nhiều người biết đến.
* Vị trí của đoạn trích: Đoạn trích thuộc 2 khổ cuối của bài thơ.
I. MỞ BÀI
- Giới thiệu tác giả Đỗ Trung Quân – một nhà thơ trưởng thành sau năm 1975, với phong cách thơ mộc mạc, trong sáng và giàu cảm xúc.
- Giới thiệu bài thơ “Quê hương” – tác phẩm nổi tiếng được phổ nhạc và trở thành một bài hát quen thuộc với nhiều thế hệ.
- Dẫn dắt vào đoạn thơ cuối của bài – những câu thơ đúc kết tình cảm sâu sắc, thiết tha về quê hương, đồng thời thể hiện triết lý sống giản dị mà sâu xa.
II. THÂN BÀI
1. Khái quát chung về tác phẩm và đoạn thơ
- Bài thơ được sáng tác năm 1986 với tên gốc “Bài học đầu tiên cho con”, sau đó phổ nhạc và trở nên phổ biến rộng rãi.
- Đoạn thơ trên nằm ở phần cuối bài, như một lời nhắn gửi đầy xúc động của cha mẹ dành cho con – khẳng định vai trò thiêng liêng, bất biến của quê hương trong hành trình sống và trưởng thành của mỗi con người.
- Qua những hình ảnh thơ bình dị, tác giả gợi lên tình yêu quê hương hồn nhiên, chân thực, đánh thức ý thức đạo lý “uống nước nhớ nguồn”.
2. Phân tích nội dung đoạn thơ
Luận điểm 1: Quê hương – khởi nguồn sự sống và tâm hồn mỗi con người (khổ đầu)
- Câu thơ mở đầu như một sự khẳng định chân lý: ai cũng có một quê hương gắn bó từ khi lọt lòng.
- Hình ảnh “Vừa khi mở mắt…” tạo nên sự gần gũi, quen thuộc – quê hương hiện diện trong từng khoảnh khắc đầu đời, từ giọt sữa mẹ thơm nồng đến lời ru, câu chuyện bên nôi.
- Phép so sánh “quê hương là dòng sữa mẹ” thể hiện sự nuôi dưỡng về cả thể chất và tâm hồn, nâng niu và truyền hơi ấm yêu thương.
- Tình cảm của tác giả với quê hương được bộc lộ chân thành, sâu lắng – như một dòng chảy âm ỉ nhưng bền bỉ trong tim người con xa quê.
Luận điểm 2: Quê hương – cội nguồn hình thành nhân cách, bản sắc con người (khổ sau)
- Hình ảnh so sánh “Quê hương như mẹ” thể hiện tình cảm thiêng liêng, không thể thay thế – mỗi người chỉ có một quê hương như chỉ có một người mẹ trong đời.
- Từ “nhớ” là điểm tựa của tâm hồn – ai quên quê hương sẽ đánh mất chính mình, trở nên trống rỗng, không thể trưởng thành trọn vẹn.
- Cấu trúc điều kiện “nếu… sẽ…” cho thấy thông điệp mạnh mẽ: không nhớ quê hương tức là thiếu cội nguồn, thiếu nền tảng đạo đức.
- Điệp ngữ “quê hương” được lặp lại nhiều lần như một âm vang nhắc nhở liên tục, khắc sâu ý niệm quê hương trong tâm khảm mỗi người.
3. Đặc sắc nghệ thuật
- Thể thơ 6 chữ nhịp nhàng, dễ nhớ, dễ thuộc, rất phù hợp với lối tâm tình thủ thỉ của bài thơ.
- Ngôn ngữ giản dị, giàu tính biểu cảm, dễ chạm tới cảm xúc người đọc.
- Sử dụng hiệu quả biện pháp tu từ: so sánh, điệp ngữ, ẩn dụ… tạo nên hình ảnh quê hương sinh động, giàu chất thơ.
- Giọng thơ nhẹ nhàng mà sâu lắng, khơi dậy những rung cảm đẹp đẽ về tình yêu quê hương trong mỗi người.
III. KẾT BÀI
- Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ: giản dị mà sâu sắc, giàu chất nhân văn.
- Đoạn thơ nhắn gửi thông điệp sâu xa về đạo lý làm người – nhớ quê hương là cách để giữ gìn gốc rễ, hình thành nhân cách.
- Gợi nhắc mỗi người, đặc biệt là thế hệ trẻ, cần trân trọng, gìn giữ và nuôi dưỡng tình cảm thiêng liêng với quê hương – nơi bắt đầu của mọi giá trị sống.
BÀI VIẾT LIÊN QUAN:
