Phân tích đoạn thơ “Nhớ cơn mưa quê hương” của Lê Anh Xuân

“Ôi yêu quá mấy hàng dừa trước ngõ
Rễ dừa nâu, muờn mượt gân tơ
Đường tạnh ráo, đất lên màu tươi mởn
Đã yêu rồi sao bổng thấy yêu hơn…
Quê hương ơi, mấy năm trời xa cách
Đêm nay ta nằm nghe mưa rơi,
Nghe tiếng trời gầm xa lắc…
Cớ sao lòng lại xót đau…
Ta muốn về quê nội
Ta muốn trở lại tuổi thơ
Ta muốn nằm trên mảnh đất ông cha
Nghe mưa đập cành tre, nghe mưa rơi tàu lá…

(Trích “Nhớ cơn mưa quê hương” – Lê Anh Xuân)

I. Mở bài

Giới thiệu tác giả, tác phẩm và vấn đề nghị luận: nêu xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác; đề tài; ý nghĩa nhan đề của tác phẩm.

II. Thân bài: Phân tích nội dung

a. Hình ảnh quê hương:

+ Quê hương bình dị, gần gũi: các hình ảnh cây dừa trước ngõ, rễ dừa nâu mườn mượt gần tơ,

+ Quê hương gắn liền với kí ức tuổi thơ: mưa đập cành tre, mưa rơi tàu lá,…

b. Tâm trạng của nhân vật trữ tình:

+ Tình yêu tha thiết với quê hương: Yêu quả, yêu rồi, yêu hơn, cớ sao lòng lại xót đau?,

+ Khao khát mãnh liệt được trở về quê hương; ta muốn về quê nội; ta muốn trở lại tuổi thơ, …

c. Một số nét đặc sắc về nghệ thuật:

+ Thể thơ tự do, nhịp điệu linh hoạt.

+ Ngôn ngữ bình dị, mộc mạc.

+ Hình ảnh thơ gần gũi sinh động; sử dụng các biện pháp tu từ: nhân hoá, điệp ngữ,

+ Giọng điệu trữ tình thiết tha.

III. Kết bài

* Đánh giá khẳng định giá trị vấn đề:

– Đoạn thơ thể hiện những tình cảm sâu lắng, tinh tế của nhà thơ đối với quê hương, qua đó bộc lộ tâm hồn nhạy cảm, sâu sắc.

– Trân trọng tài năng nghệ thuật và cảm xúc của người con với quê hương.

Bài văn phân tích đoạn trích “Nhớ cơn mưa quê hương” của Lê Anh Xuân

Lê Anh Xuân là một trong những nhà thơ tiêu biểu của nền văn học cách mạng Việt Nam thời kháng chiến chống Mỹ. Thơ ông mang chất trữ tình sâu lắng, dung dị, thể hiện tình yêu tha thiết với con người, quê hương và Tổ quốc. Đoạn trích “Nhớ cơn mưa quê hương” là tiếng lòng da diết của một người con xa quê, gợi nhớ những hình ảnh bình dị mà thắm đượm yêu thương. Qua đó, nhà thơ không chỉ bày tỏ nỗi nhớ quê hương mà còn thể hiện khát vọng trở về, trở lại tuổi thơ thân yêu. Nhan đề bài thơ đã gợi ra cảm xúc chủ đạo – nỗi nhớ – và hình ảnh trung tâm – cơn mưa quê hương – như một biểu tượng đầy thiêng liêng gắn với tuổi thơ và ký ức.

Đoạn thơ mở ra bằng những hình ảnh quen thuộc, gần gũi của một miền quê Nam Bộ:
“Ôi yêu quá mấy hàng dừa trước ngõ
Rễ dừa nâu, muờn mượt gân tơ”
Những hàng dừa trước ngõ – hình ảnh bình dị, thân quen – được nhà thơ khắc họa bằng cảm xúc tha thiết “ôi yêu quá”. Cách miêu tả “rễ dừa nâu, mươn mượt gân tơ” gợi cảm giác gần gũi, chân thực, cho thấy tình yêu sâu đậm với từng gốc cây, ngọn cỏ nơi quê nhà. Quê hương trong thơ hiện lên tươi tắn, sống động:
“Đường tạnh ráo, đất lên màu tươi mởn”
Đó là vẻ đẹp yên bình, đầy sức sống, càng trở nên quý giá khi nhìn từ xa cách, trong tâm tưởng người con xa quê.

Càng yêu quê, nhân vật trữ tình càng thấy nhớ, càng thấy “xót đau”:
“Đã yêu rồi sao bỗng thấy yêu hơn…
Cớ sao lòng lại xót đau…”
Tình yêu ấy không chỉ dừng ở mức cảm nhận mà dồn nén thành nỗi khắc khoải, thành khát vọng được trở về:
“Ta muốn về quê nội
Ta muốn trở lại tuổi thơ”
Điệp ngữ “ta muốn” liên tiếp được sử dụng đã nhấn mạnh nỗi nhớ cồn cào, khao khát được trở lại mái nhà xưa, được sống lại những tháng ngày ấu thơ trong vòng tay của ông bà, giữa không gian thân thương của làng quê.

Âm thanh của cơn mưa càng làm dấy lên cảm xúc trong lòng nhân vật trữ tình:
“Nghe mưa đập cành tre, nghe mưa rơi tàu lá…”
Mưa – hình ảnh thiên nhiên gắn với tuổi thơ – không chỉ là hiện tượng thời tiết mà là cầu nối ký ức, khiến nỗi nhớ quê dâng trào. Cơn mưa gợi nên khung cảnh làng quê thân thuộc, chạm đến những rung động sâu kín trong tâm hồn. Từng âm thanh đều thấm đẫm cảm xúc, khiến người đọc cũng cảm thấy như đang chìm trong nỗi nhớ.

Về nghệ thuật, đoạn thơ sử dụng thể thơ tự do với nhịp điệu linh hoạt, uyển chuyển, phù hợp với mạch cảm xúc dâng trào của nhân vật trữ tình. Ngôn ngữ thơ giản dị, mộc mạc mà sâu sắc, sử dụng nhiều biện pháp tu từ như nhân hóa (“rễ dừa mườn mượt gân tơ”), điệp ngữ (“ta muốn”, “nghe mưa”), góp phần nhấn mạnh nỗi nhớ quê và niềm mong mỏi được trở về. Giọng điệu thơ trữ tình tha thiết, chân thành, làm nổi bật chiều sâu cảm xúc của nhân vật.

Tóm lại, đoạn thơ “Nhớ cơn mưa quê hương” là tiếng lòng tha thiết của một người con xa quê, chất chứa nỗi nhớ da diết và khát vọng trở về. Qua những hình ảnh giản dị, quen thuộc, Lê Anh Xuân đã thể hiện một cách tinh tế tình yêu quê hương sâu sắc – tình cảm luôn thường trực trong tâm hồn mỗi người con đất Việt. Đoạn thơ không chỉ cho thấy tài năng nghệ thuật của nhà thơ mà còn là minh chứng cho một tâm hồn nhạy cảm, chan chứa yêu thương với nơi chôn nhau cắt rốn.