Phân tích chủ đề và đặc sắc nghệ thuật truyện ngắn “Những chú chim gác mái” của Minh Nhật

Những chú chim gác mái

(Minh Nhật)

Không gì bằng một buổi chiều đẹp, cậu con trai ngồi xuống một góc nhà, ngắm hoàng hôn. Cứ như thế cho đến khi những quầng đỏ trên bầu trời dần biến mất. Mặt trời đã lặn, êm ả. Nó cứ ngồi đó, cùng những chú chim gác mái ngoài cửa sổ.

Đó là việc An đã làm khi nó nhận điểm tốt nghiệp, hai mươi chín điểm, trượt.

Nói An vui thì chắc chắn không rồi. Trượt tốt nghiệp thì có gì mà vui. Bảo nó buồn cũng không. (Nó chẳng có cảm giác gì. An gần như đã lường trước điều này. Nó, là người hiểu mình nhất) An biết nếu làm bài thi đúng thực lực, nó sẽ không thể qua nổi kỳ thi mà nhiều người cho là dễ ợt này. Vì nó không học được, không biết phải nói sao, nhưng nó không – học – được.

Mẹ nhìn An một chút, im lặng giữa những ánh mắt.

– Con có muốn phúc khảo không?

– Dạ không. – An trả lời nhanh.

– Con đoán bây giờ mẹ nghĩ gì? – Mẹ nhìn vào mắt nó.

– Con nghĩ mẹ buồn hoặc thất vọng.

– Không, mẹ nghĩ hóa ra từ trước đến giờ mẹ không hiểu hết con.

An im lặng. Đúng.

– Có lẽ mẹ con mình cần thời gian suy nghĩ. Con có thể ra ngoài, loanh quanh, làm gì con thích, nhớ về ăn tối. – Mẹ nói và đứng lên, bước về phía cửa. – Bao nhiêu ngày cũng được, khi nào thấy ổn hơn thì mẹ con mình sẽ nói chuyện.

Từ phía sau, nhìn mẹ có vẻ bình thản, nhưng An biết mẹ đang buồn lắm. Đôi lúc nó không biết trong mười hai năm qua nó học vì điều gì nữa. Có lẽ vì mẹ. Nó thương mẹ. Từ khi bố mất, cuộc sống của nó chỉ còn mẹ. An tôn trọng mẹ. Mẹ muốn nó học, và nó đã cố học. Nhưng nó không làm được. Quá sức. Mọi thứ làm An cảm thấy mệt mỏi, sự mệt mỏi dồn nén lâu ngày bỗng vỡ ra như bong bóng nước.

(Lược một đoạn: Những ngày sau đó, An không muốn gặp ai. Nhưng rồi Giang, một người bạn thần của An, đã tìm thấy An. Giang an ủi, giúp An mở lòng chia sẻ về dự định tương lai.)

– Thế mày thích làm gì?

– Tao thích sửa xe máy.

An nói xong và ngừng lại, chờ con bạn nhún vai cười. Nhưng Giang lại nói:

– Tốt, ít ra mày còn có thứ muốn làm. Tệ nhất là khi con người ta chẳng có cái gì để cố gắng hay muốn làm nữa. [ … ] – Rồi Giang cười.

Những ngày gần đây Hà Nội không lạnh chút nào. Những đám mây đen kéo đến đầy trời. Mưa đến lúc nào không ai hay. An nhìn Giang, cười. Nụ cười bị nhòe đi bởi cơn mưa.

– Giang à, tao muốn khóc.

– Được, tao biết. Khóc đi. Lúc nào thấy cần khóc thì khóc, không cần cố tỏ ra mạnh mẽ.

Giang đặt bàn tay lên tay bạn mình. Nhìn đứa bạn thân luôn bị coi là nghịch ngợm ngồi cạnh nó run lên, những giọt thủy tinh lăn dài. Dù sao, ít nhất An không mất một người bạn thân vì nó đã trượt tốt nghiệp. Chẳng sao cả, với Giang thì chẳng có điều gì thay đổi.

(Lược một đoạn: An ra tiệm sửa xe của chú Minh, trò chuyện với Đăng, một thợ sửa xe. Hai đứa hào hứng nói về những con xe mới được đưa đến tiệm. An cảm nhận được sự đam mê, thứ mà sau rất nhiều thời gian An mới tìm thấy.)

An về nhà. Mẹ đang làm bếp, nó đến, ôm mẹ từ sau lưng.

Hành động đột ngột khiến mẹ hơi giật mình, nhưng rồi mỉm cười. An ít khi bộc lộ tình cảm như thế, nhưng mẹ biết con trai mình là người sống tình cảm. Mẹ xoay lại:

– Mạnh hơn rồi chứ con?

– Vâng!

– Con muốn bắt đầu thế nào?

– Con … muốn vào làm ở tiệm sửa xe của chú Minh. Con sẽ học một cách bài bản, đến khi có đủ vốn và kinh nghiệm, con có thể sẽ mở cửa tiệm riêng. Như thế hoặc lớn hơn.

– Việc đó làm con vui chứ?

– Dạ?

– Việc đó làm con vui chứ?

An hơi sững lại một chút, rồi nó nhoẻn miệng cười.

– Vâng, con thích lắm!

– Tốt, đã đến lúc con đi con đường của riêng con, mẹ muốn con biết, mẹ luôn ủng hộ những gì con làm.

– Con cảm ơn mẹ!

An quay người đi, đến trước cửa bếp, nó quay lại, nhìn mẹ:

– Mẹ ạ, có lẽ không có bằng tốt nghiệp, nhưng mười hai năm học cũng không uổng phí, nó dạy con biết cách ôm mẹ.

– Mẹ biết, con trai. – Mẹ nháy mắt với An một cái.

Bầu trời có vẻ trong sáng hơn những ngày trước, từng đám mây từ từ trôi. An mở cửa sổ, nhìn về phía chân trời. Và An biết, cuộc sống của nó vẫn ở phía trước. Như những chú chim ngoài gác mái kia, sẽ tung cánh bay về phía mặt trời.

(Tập truyện ngắn Nơi những cơn gió dừng chân, Nxb Văn học, năm 2013, tr.54-60)

*Gác mái: gác lửng nhỏ sát mái nhà, thường dùng để chứa đồ đạc.

* Minh Nhật tên đầy đủ là Nguyễn Minh Nhật, sinh ngày 03/03/1987 tại Hà Nội, là cây bút truyện ngắn được rất nhiều thế hệ độc giả trẻ yếu thích. Anh được mệnh danh là “Hoàng tử truyện ngắn” bởi những câu chuyện chân thực, cảm động. Truyện của Minh Nhật thường có kết thúc mở để mỗi người đọc tự mở ra lối thoát cho những bế tắc, mở ra những niềm tin hy vọng. Một số tác phẩm tiêu biểu: Nơi những cơn gió đừng chân (2013). Những người xa lạ (2016). Chi về nhà để ngủ (2021)….

I/ Mở bài

– Giới thiệu tác giả, tác phẩm.

– Khái quát vấn đề nghị luận.

II/ Thân bài

a. Phân tích chủ đề: Thái độ sống tích cực, lạc quan

– Nhan đề Những chú chim gác mái: gợi mong muốn tung bay thoát khỏi không gian nhỏ hẹp, tù túng, vươn tới những điều tốt đẹp.

– Nhân vật:

+ An: bình tĩnh, không tuyệt vọng, không buông xuôi khi đối diện với tình cảnh khó khăn (trượt tốt nghiệp); chia sẻ tâm sự, chủ động bày tỏ tình cảm với bạn bè, người thân; có dự định cụ thể cho tương lai và hy vọng vào những điều tốt đẹp.

+ Người mẹ: không thể hiện sự thất vọng, đau khổ trước thất bại của con; sẵn sàng chia sẻ và ủng hộ các quyết định của con.

+ Giang: có suy nghĩ tích cực trước thất bại của bạn; ủng hộ quyết định của bạn.

b. Phân tích đặc sắc nghệ thuật

– Cốt truyện: đơn giản nhưng hấp dẫn.

– Ngôi kể: ngôi thứ ba, khách quan, vừa thuật lại sự kiện một cách bao quát, vừa miêu tả sâu sắc chuyển biến tâm lí nhân vật.

– Cách xây dựng nhân vật: kết hợp nhiều phương diện (ý nghĩ, lời thoại, cử chỉ, hành động,…).

– Chi tiết: tiêu biểu, giàu tính biểu tượng (những chú chim gác mái, bầu trời,…).

III/ Kết bài

Khẳng định vấn đề nghị luận; nêu suy nghĩ, cảm xúc/trải nghiệm cá nhân hoặc rút ra bài học.

Bài văn 600 chữ phân tích chủ đề và đặc sắc nghệ thuật truyện ngắn “Những chú chim gác mái” của Minh Nhật

Minh Nhật là cây bút truyện ngắn được nhiều độc giả trẻ yêu mến bởi lối viết nhẹ nhàng, sâu lắng, mang tinh thần nhân văn và truyền cảm hứng sống tích cực. Truyện ngắn “Những chú chim gác mái” là một trong những sáng tác tiêu biểu của anh, không chỉ xúc động về mặt nội dung mà còn giàu sức gợi trong nghệ thuật thể hiện. Tác phẩm khắc họa hành trình tìm lại niềm tin, nghị lực sống và ước mơ của một cậu học sinh sau khi trượt tốt nghiệp – mở ra một chủ đề ý nghĩa về thái độ sống tích cực, lạc quan ngay cả khi đứng trước những thất bại tưởng chừng không thể vượt qua.

Ngay từ nhan đề “Những chú chim gác mái”, tác giả đã gửi gắm một hình ảnh giàu tính biểu tượng. Gác mái vốn là nơi khuất nẻo, chật hẹp, thường để những vật cũ không dùng đến, nhưng ở đó lại xuất hiện hình ảnh những chú chim – biểu tượng của sự tự do, khao khát tung bay. Đó chính là hình ảnh ẩn dụ cho nhân vật An, người tưởng như đã bị “mắc kẹt” trong thất bại nhưng rồi vẫn vươn mình để tìm thấy ánh sáng và ước mơ phía trước.

Chủ đề trung tâm của tác phẩm là thái độ sống tích cực, nghị lực vượt qua khó khăn. An – nhân vật chính – trượt tốt nghiệp, điều vốn được coi là một thất bại nặng nề. Thế nhưng, thay vì suy sụp, An chọn cách lặng im, tự đối diện với chính mình. Cậu hiểu rõ khả năng bản thân, không viện cớ hay đổ lỗi, và quan trọng nhất là không buông xuôi. An lắng nghe mẹ, sẻ chia với bạn bè, và cuối cùng tìm thấy điều mình thực sự yêu thích – nghề sửa xe. Những chuyển biến tâm lí của An được thể hiện chân thực qua hành động nhỏ mà xúc động: ôm mẹ từ phía sau, nhoẻn miệng cười khi nhắc đến công việc mình yêu thích, và lời kết đầy hy vọng “con thích lắm!”.

Bên cạnh An, các nhân vật khác cũng góp phần làm nổi bật chủ đề tích cực của truyện. Mẹ của An không mắng mỏ, cũng không thất vọng; thay vào đó, bà bình tĩnh, lắng nghe và để con tự lựa chọn con đường của mình. Giang – người bạn thân – không trách móc mà luôn ở bên, sẵn sàng đồng hành, an ủi và ủng hộ bạn, cho thấy một tình bạn chân thành và đầy nhân văn.

Về nghệ thuật, truyện “Những chú chim gác mái” mang phong cách nhẹ nhàng nhưng sâu sắc. Cốt truyện đơn giản, không nhiều sự kiện kịch tính, chủ yếu xoay quanh tâm trạng và hành động của nhân vật chính trong vài ngày ngắn ngủi sau kỳ thi. Tác giả sử dụng ngôi kể thứ ba, cho phép người đọc bao quát toàn cảnh câu chuyện, đồng thời đi sâu vào diễn biến tâm lí của nhân vật một cách tinh tế.

Ngôn ngữ truyện gần gũi, đời thường mà giàu cảm xúc. Các nhân vật được khắc họa sinh động thông qua lời thoại, hành động và suy nghĩ nội tâm. Những chi tiết như “ôm mẹ từ phía sau”, “nụ cười bị nhòe đi bởi cơn mưa”, hay “những chú chim ngoài gác mái” mang tính biểu tượng cao, góp phần thể hiện chiều sâu cảm xúc và mở rộng ý nghĩa nhân sinh của truyện.

Tóm lại, “Những chú chim gác mái” không chỉ là câu chuyện về một thất bại trong kỳ thi, mà sâu xa hơn, là câu chuyện về một sự trưởng thành. Qua hành trình tìm lại bản thân của An, tác giả gửi gắm thông điệp đầy nhân văn: mỗi người trẻ hãy dũng cảm đối diện với khó khăn, sống thật với chính mình và luôn tin tưởng vào những điều tốt đẹp phía trước. Đây cũng chính là bài học ý nghĩa và nguồn cảm hứng lớn cho những ai đang chênh vênh giữa những ngã rẽ cuộc đời.