Nắng trong mắt những ngày thơ bé
cũng xanh mơn như thể lá trầu
bà bổ cau thành tám chiếc thuyền cau
chở sớm chiều tóm tém
hoàng hôn đọng trên môi bà quạnh thẫm
nắng xiên khoai qua lớp vách không cài
bóng bà đổ xuống đất đai
rủ châu chấu cào cào về cháu bắt
rủ rau má rau sam…
vào bát canh ngọt mát
tôi chan lên suốt dọc tuổi thơ mình.
(Trích)
I. Mở bài
- Giới thiệu tác giả Trương Nam Hương:
Trương Nam Hương là một nhà thơ nổi bật với hồn thơ nhạy cảm, tinh tế, và mang đầy suy tư, trắc ẩn. Thơ ông lôi cuốn bởi giọng điệu dịu ngọt, ngôn ngữ uyển chuyển, giàu hình ảnh gần gũi đời thường nhưng được diễn đạt bằng sự sáng tạo, bất ngờ. Qua những vần thơ, người đọc cảm nhận được vẻ đẹp dung dị của cuộc sống và những giá trị nhân văn sâu sắc. - Giới thiệu bài thơ “Thời nắng xanh”:
Trong bài thơ, Trương Nam Hương tiếp tục trung thành với lối thơ truyền thống nhưng hòa quyện cùng hơi thở hiện đại. Bài thơ là một khúc ca sâu lắng, giàu ân tình về tình bà cháu – thứ tình cảm ấm áp, thiêng liêng được ghi lại qua những hồi ức đẹp đẽ, tạo nên “thời nắng xanh” của cuộc đời nhân vật trữ tình.
II. Thân bài
1. Nội dung và chủ đề của bài thơ:
a. Tình bà cháu ấm áp, tha thiết:
- Ý nghĩa nhan đề “Thời nắng xanh”:
- Nhan đề gợi hình ảnh một khoảng thời gian đẹp nhất, trong trẻo nhất của tuổi thơ, tựa như ánh nắng rực rỡ và bất tận.
- “Nắng xanh” mang màu sắc tươi mới, biểu trưng cho sức sống thanh xuân và những hồi ức rạng ngời, bất diệt trong tâm trí cháu.
- Hình ảnh người bà giản dị, giàu tình yêu thương:
- Những nét đẹp truyền thống của bà:
- Qua hình ảnh “nắng trong mắt những ngày thơ bé”, bà hiện lên như ánh nắng của cuộc đời cháu – dịu dàng, bao dung và đầy sức sống.
- “Bà bổ cau thành tám chiếc thuyền cau/ Chở sớm chiều tóm tém”: Hình ảnh tỉ mỉ, chân thực, gắn liền với thói quen ăn trầu truyền thống, biểu tượng cho sự tần tảo và mộc mạc của bà.
- “Hoàng hôn đọng trên môi bà quạnh thẫm”: Câu thơ gợi tả sự dãi dầu, nhọc nhằn của bà qua năm tháng, như hoàng hôn đổ dài trên cuộc đời bà.
- Sự tần tảo, hy sinh vì cháu:
- Bà không chỉ là chỗ dựa vật chất mà còn là nơi che chở tinh thần, tạo dựng tuổi thơ bình yên cho cháu.
- Những hình ảnh như “bóng bà đổ xuống đất đai” hay “bát canh ngọt mát” chứa đựng ý nghĩa tượng trưng: bà chính là người kết nối cháu với quê hương và giá trị truyền thống.
- Những nét đẹp truyền thống của bà:
b. Không gian tuổi thơ – miền ký ức hồn nhiên và đẹp đẽ:
- Cảnh vật thôn quê thanh bình:
- “Nắng xiên khoai qua liếp vách không cài”: Ánh nắng hồn nhiên như trẻ thơ, tô điểm cho khung cảnh giản dị của làng quê.
- Khu vườn yên ả, những hình ảnh quen thuộc như “luống khoai”, “liếp vách” gợi cảm giác bình yên, gần gũi.
- Tình cảm bà cháu trong từng kỷ niệm:
- Niềm vui thơ trẻ được bà chở che: “rủ châu chấu cào cào”.
- Bữa cơm giản dị nhưng đậm đà tình yêu thương: “bát canh ngọt mát”.
- Tầm quan trọng của bà trong cuộc đời cháu:
- Tuổi thơ bình dị bên bà đã trở thành “bóng mát” tâm hồn, giúp cháu vượt qua những khó khăn trong hành trình trưởng thành.
- “Tôi chan lên suốt dọc tuổi thơ mình”: Một câu thơ giản dị nhưng lắng đọng, gợi nên tình yêu và sự biết ơn sâu sắc của cháu dành cho bà.
c. Chủ đề bài thơ:
- Bài thơ ca ngợi tình bà cháu – một biểu tượng đẹp của tình cảm gia đình.
- Gợi nhắc con người về giá trị của những ký ức tuổi thơ, sự trân trọng những điều giản dị nhưng ý nghĩa trong cuộc sống.
2. Hình thức nghệ thuật độc đáo:
a. Ngôn ngữ và giọng thơ:
- Ngôn ngữ thơ giản dị, trong trẻo nhưng đầy sức gợi.
- Giọng thơ hiền lành, ấm áp, như lời kể nhẹ nhàng về những hồi ức đẹp đẽ.
b. Các biện pháp nghệ thuật nổi bật:
- So sánh và ẩn dụ:
- Hình ảnh “nắng xanh mơn như lá trầu” vừa gợi tả màu sắc của thiên nhiên, vừa ẩn dụ cho sức sống tươi trẻ của bà và tình cảm trong trẻo của cháu.
- “Bát canh ngọt mát” tượng trưng cho tình yêu thương đong đầy của bà.
- Lối nói lạ hóa và liên tưởng độc đáo:
- Những hình ảnh quen thuộc như “lá trầu”, “cào cào”, “châu chấu” được nhà thơ khéo léo lồng ghép, tạo nên sự gần gũi, thân thương nhưng vẫn mang màu sắc mới mẻ.
- Kết hợp tự sự và trữ tình:
- Tự sự giúp tái hiện những kỷ niệm tuổi thơ cụ thể, sống động.
- Trữ tình bộc lộ cảm xúc chân thành, dạt dào của nhân vật trữ tình.
c. Tính biểu cảm cao:
- Bài thơ như một khúc ca tri ân đối với người bà kính yêu, đồng thời gợi lên tình cảm gia đình sâu sắc trong lòng người đọc.
III. Kết bài
- Khẳng định giá trị bài thơ:
“Thời nắng xanh” của Trương Nam Hương là một tác phẩm giàu giá trị nhân văn, khắc họa thành công vẻ đẹp của tình bà cháu qua những hình ảnh giản dị mà ý nghĩa. - Thông điệp gửi gắm:
Bài thơ nhắc nhở chúng ta hãy trân trọng những khoảnh khắc bình dị trong cuộc sống, những ký ức tuổi thơ, và những người thân yêu đã gắn bó với ta trong suốt hành trình trưởng thành. Những điều ấy chính là hành trang quý giá, nuôi dưỡng tâm hồn mỗi người trở nên nhân hậu, trong sáng hơn.
