Có thể nói, trong kho tàng văn học nhân loại, tình mẫu tử là một đề tài tiêu biểu, có thật nhiều tác phẩm đặc sắc như “À ơi tay mẹ” của Bình Nguyên, “Về thăm mẹ” của Đinh Nam Khương,.. Và có lẽ không thể không nhắc đến bài thơ “Mây và sóng” của Ta-go, một bài thơ đặc sắc ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt. Nhà thơ Ta –go mượn lời tâm tình của một em bé với mẹ, em kể cho mẹ nghe về cuộc trò chuyện của em bé với mây và sóng. Mượn yếu tố tự sự, nhà thơ giãi bày tình yêu mẹ tha thiết và những ước mơ kì diệu của tuổi thơ. Bài thơ cho ta cảm nhận được những giá trị nhân văn sâu sắc.
Sức hấp dẫn của bài thơ là nhà thơ đã hóa thân vào một em bé, để lắng nghe những khúc tâm tình của em với mẹ. Mở đầu bài thơ là từ “Mẹ ơi!” khiến cho cả bài thơ là lời tâm tình của em với mẹ. Em kể cho mẹ nghe hai khúc đoạn về cuộc trò chuyện của em với những người ở trên mây, và những người ở dưới sóng. Cả hai phần đều theo trình tự : Lời rủ rê, lời từ chối, lí do từ chối và những trò chơi do em bé sáng tạo ta. Từ đó, hình ảnh người mẹ hiện lên với tấm lòng yêu thương bao la. Hình ảnh người mẹ dù hiện lên gián tiếp qua lời kể của em nhưng tình yêu mẹ của em bé mỗi lúc một da diết, mãnh liệt hơn.
Đi theo câu chuyện nhà thơ kể bằng giọng chậm dãi êm ái, người đọc được lắng nghe cuộc trò truyện của em bé với mây và sóng.
Mẹ ơi, trên mây có người gọi con:
“Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà.
Bọn tớ chơi với bình minh vàng, bọn tớ chơi với vầng trăng bạc”.
Và : “Trong sóng có người gọi con: “Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn.
Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ mà không biết từng đến nơi nao”.
Trong lời rủ rê của mây và sóng, một thế giới rộng lớn, bao la, và đầy hấp dẫn được mở ra. Thế giới của những người trên mây, dưới sóng là : “Bình minh vàng, vầng trăng bạc”. Lời kể, tả của những người trên mây, dưới sóng đã mở ra trước mắt em bé một thế giới xa xôi, rộng lớn, chứa đựng biết bao điều bí ẩn; một thế giới rực rỡ lung linh, huyền áo (ánh sáng mặt trời vàng vào buổi bình minh, ánh sáng vầng trăng bạc khi đêm về). Hình ảnh “mây” và “sóng” là hình ảnh ẩn dụ tượng trưng cho niềm vui và hạnh phúc (chỉ có ca hát và rong chơi khắp chốn từ khi thức dậy cho đến chiều tà). Đối với em bé, thế giới đó vô cùng hấp dẫn, gợi lên những khao khát được khám phá, được ngao du ở những xứ sở xa xôi.
Trước lời mời gọi ấy, em bé có bị hấp dẫn không? Em bé hỏi lại, hỏi về cách thức đi chơi: “Nhưng làm thế nào mình lên đó được ?”, “Nhưng làm thế nào mình ra ngoài đó được”. Câu hỏi ấy chứa bao háo hức, thể hiện khao khát được đến những nơi ấy. Như bao đứa trẻ khác, em bé thiết tha mong muốn được lãng du tới những xứ sở thần tiên, được rong ruổi khắp nơi, được vui chơi với những trò chơi thú vị, hấp dẫn.
Nhưng khi em nhớ đến mẹ, em đã dứt khoát từ chối và đưa ra lí do từ chối. Nnhững câu hỏi lại: “Làm sao có thể rời mẹ mà đến được’, “Làm sao có thể rời mẹ mà đi được?” đã hé mở hình ảnh người mẹ và tình yêu của mẹ với em. Với em, điều quan trọng và có ý nghĩa hơn những cuộc phiêu du chính là sự chờ đợi, mong mỏi em trở về nhà của mẹ. Mẹ yêu em nên luôn mong muốn em ở bên mẹ. Em yêu mẹ nên em hiểu tấm lòng của mẹ. Với em, được ở bên mẹ, được làm mẹ vui và được mẹ yêu thương, che chở là niềm vui, niềm hạnh phúc không có gì sánh bằng. Đó là lí do em không hề hối tiếc khi từ chối những người trên mây, dưới sóng.
Những trò chơi do em bé sáng tạo ra. Em bé tưởng tượng ra những trò chơi thú vị:
“Nhưng con biết có trò chơi thú vị hơn, mẹ ạ.
Con là mây và mẹ sẽ là trăng.
Hai bàn tay con ôm lấy mẹ, và mái nhà sẽ là bầu trời xanh thẳm”.
Và:
“Nhưng con biết trò chơi khác hay hơn.
Con là sóng, mẹ sẽ là bến bờ kì lạ.
Con lăn, lăn, lăn mãi rồi sẽ cười vang vỡ tan vào lòng mẹ
Và không ai trên thế gian này biết mẹ con ta đang ở chốn nào”.
Đọc đoạn thơ viết về những trò chơi do em bé sáng tạo ra, ta thấy sự hòa hợp giữa tình yêu thiên nhiên và tình mẫu tử, tạo ra một kết thúc viên mãn cho bài thơ. Quan hệ “mẹ- con” được nâng lên ngang tầm vũ trụ, mang kích cỡ rộng lớn như mối quan hệ giữa “mây- trăng”, “sóng- bến bờ” Trong mỗi trò chơi, người đọc cảm nhận được tình cảm của em bé với mẹ rất rõ. Em bé rất yêu mẹ. Em mong muốn được ở bên mẹ, vui chơi cùng mẹ. Lời mời gọi em bé đi chơi của những người ở trên mây, dưới sóng rất tha thiết lặp đi lặp lại, sự từ chối của em bé vì thế càng cương quyết hơn. Bên mẹ, em đã sáng tạo ra trò chơi thú vị hấp dẫn, để mẹ cùng vui chơi với em. Trong trò chơi ấy, em bé vừa được thỏa ước mong làm mây, làm sóng tinh nghịch, bay cao, lan xa phiêu du khắp chốn; lại vừa được quấn quýt bên mẹ – như mây quấn quýt trăng, như sóng vui đùa bên bờ biển.
Đọc bài thơ, nhất là trong mỗi trò chơi do em sáng tạo ta, người đọc còn cảm nhận được tình mẹ yêu con tha thiết, cháy bỏng. Mẹ muốn con ở bên để chăm sóc, chở che, vỗ về. Điều này, thể hiện qua lời giải thích của em bé: “mẹ mình đang đợi mình ở nhà”, “Buổi chiều, mẹ luôn muốn mình ở nhà”. Trong trò chơi, mẹ là vầng trăng dịu hiền, lặng lẽ tỏa sáng mỗi bước con đi, là bờ biển bao dung ôm ấp, vỗ về suốt cuộc đời con và là mái nhà dẫu qua bao dâu bể vẫn là bầu trời xanh dịu mát, yên bình vĩnh cửu chờ đợi, che chở con. Tấm lòng người mẹ như bến bờ cho con neo đậu, thoát khỏi những cám dỗ ở đời. Tình mẹ con đã hòa quyện lan tỏa trong sóng, thâm nhập khắp vũ trụ mênh mông nên “không ai trên thế gian này biết mẹ con ta ở chốn nào”Đặt tình mẫu tử trong mối quan hệ với thiên nhiên vũ trụ, nhà thơ đã thể hiện cảm hứng tôn vinh ca ngợi tình mẫu tử bao la, thiêng liêng, vĩnh cửu.
Có thể nói, bài thơ “Mây và sóng” đã đem đến một sức hấp dẫn bởi phong cách viết vô cùng độc đáo, thể thơ tự do, với dòng thơ dài ngắn đan xen tuôn chảy theo cảm xúc. Bài thơ giống như một câu chuyện kể, kết hợp các yếu tố tự sự và miêu tả để làm nổi bật cảm xúc, tình cảm yêu mến của nhà thơ với trẻ thơ. Giọng điệu tâm tình trò truyện, cách thức lặp lại biến đổi trong cấu trúc bài thơ. Bài thơ giàu hình ảnh sống động thông qua việc sử dụng nhiều phép tu từ nhân hóa, điệp ngữ, ẩn dụ đặc sắc. Bài thơ ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt, đồng thời thể hiện tình yêu thương trẻ thơ, tấm lòng nhân hậu yêu thương con người của nhà thơ. Bài thơ có ý nghĩa triết lí sâu sắc: con người không tránh khỏi những sự thu hút, cám dỗ từ đời sống, nếu như không có điểm tựa vững chắc, con người rất dễ vướng vào những cám dỗ đó. Tình mẫu tử chính là một điểm tựa vững chắc trong đời người. Hạnh phúc, đó không phải là những thứ quá xa vời, cũng không phải tự nhiên mà có, hạnh phúc luôn nằm ngay gần chúng ta, trong những điều giản dị hàng ngày, do chính chúng ta tạo ra.
Tóm lại, “Mây và sóng” là một bài ca cảm động về tình mẹ con, giúp mỗi người cảm nhận được tình mẹ ngọt ngào và trân trọng hơn những giây phút hạnh phúc được ở bên mẹ. Bài thơ còn thể hiện tình yêu thiên nhiên và những ước mơ bay bổng của tuổi thơ hòa cùng tình mẹ con thiêng liêng, bất diệt!